Tuesday 22 December 2009

Κι άλλη ανοιχτή συνάντηση

...μιας και οι μάζες αδημονούν. Η επόμενη ανοιχτή συνάντηση της ομάδας, λοιπόν, θα λάβει χώρα το Σάββατο 26 Δεκεμβρίου, στις 18:00, στο καφέ Dasein (Σολωμού 12, Εξάρχεια). Θέματα συζήτησης δεν έχουν αποφασιστεί.

Thursday 17 December 2009

ανοιχτή συνάντηση

Επόμενη ανοιχτή συνάντηση της ομάδας την Σάββατο 19 Δεκεμβρίου στις 18.00 στο καφέ Dasein (Σολωμού 12 - Πλατεία Εξαρχείων). Θέματα δεν έχουμε, φέρτε τα δικά σας σε ταπεράκι.

Thursday 3 December 2009

Για την εξέγερση του Δεκέμβρη

Από το βράδυ της 6ης Δεκεμβρίου 2008 η Αθήνα και δεκάδες άλλες πόλεις έζησαν για μερικές εβδομάδες πρωτόγνωρα για τη μεταπολιτευτική ιστορία τους γεγονότα. Η δολοφονία στα Εξάρχεια ενός 15χρονου παιδιού από έναν αστυνομικό στάθηκε αφορμή για να εκφραστεί, να διοχετευθεί και να αποτυπωθεί στους δρόμους η οργή, η αγανάκτηση, η απελπισία, αλλά και οι επιθυμίες, οι πόθοι και τα όνειρα ενός σημαντικού κομματιού της κοινωνίας και ιδιαίτερα της νεολαίας. Τα εξεγερτικά γεγονότα του Δεκέμβρη έμειναν χαραγμένα στη μνήμη μας κυρίως γιατί με την καινοφανή ένταση και με τις ριζοσπαστικές και αυθεντικές πλευρές τους προκάλεσαν μία, έστω και προσωρινή, ρωγμή στην απάθεια των ανθρώπων και οδήγησαν στην αναθέρμανση της συμμετοχής τους στο κοινωνικό γίγνεσθαι.

Το τραγικό γεγονός της δολοφονίας ακολούθησαν δεκάδες αυθόρμητες συγκεντρώσεις και πορείες τόσο στο κέντρο της Αθήνας όσο και στις πόλεις της επαρχίας, οι οποίες συνοδεύτηκαν από ένα εκρηκτικό ξέσπασμα βίαιων πράξεων και επεισοδίων με τις δυνάμεις της αστυνομίας. Η αδιέξοδη βία, στην οποία για πολλούς εξαντλήθηκε η ριζοσπαστικότητα των γεγονότων του Δεκέμβρη, είναι για μας το λιγότερο σημαντικό στοιχείο του. Όχι μόνο γιατί είμαστε αντίθετοι/ες με την πολιτική λογική που εκπροσωπεί, αλλά και γιατί με τον εγγενή θεαματικό και κυριαρχικό της χαρακτήρα περιορίζει τις ίδιες της δημιουργικές προοπτικές που ανοίγονται όταν ένα (έστω μειοψηφικό) μέρος του πληθυσμού ενεργοποιείται πολιτικά και διαδηλώνει, διαμαρτύρεται ή αμφισβητεί. Η βία ως χαρακτηριστικό στοιχείο της ίδιας της υπάρχουσας εξουσίας δεν αναμετράται στην πραγματικότητα με αυτήν, αλλά την επιβεβαιώνει και υπονομεύει τη δυνατότητα ανάπτυξης του λόγου και της διαβούλευσης, τη δυνατότητα διάνοιξης της δημόσιας σφαίρας μέσα στην οποία θα αμφισβητηθεί συστηματικά το υπάρχον σύστημα και θα προταθούν νέες μορφές οργάνωσης και νέες αξίες που θα το υπερβαίνουν.

Τις μέρες του Δεκέμβρη όμως οι δρόμοι και οι δημόσιοι χώροι καταλήφθηκαν από μαθητές οι οποίοι στεκόταν απέναντι στις διμοιρίες ή έκαναν επιθέσεις σε αστυνομικά τμήματα ζητώντας τη δική τους δικαίωση. Οι πολύμορφες δράσεις συνεχίστηκαν με καταλήψεις σχολείων, πανεπιστημιακών σχολών, δημόσιων κτιρίων, πολιτιστικών κέντρων, δημαρχείων, με ανοιχτές συνελεύσεις, με συγγραφή πληθώρας συνθημάτων, προκηρύξεων και κειμένων. Οι παρεμβάσεις σε ραδιοφωνικούς σταθμούς, στο δελτίο ειδήσεων της ΕΡΤ, οι ολιγόλεπτες διακοπές παραστάσεων σε θέατρα και στο Μέγαρο Μουσικής, οι συνελεύσεις σε διάφορους δήμους, οι συναυλίες και οι γιορτές δρόμου έξω από τη λυρική σκηνή έδωσαν έναν τόνο και μια διάθεση για άνοιγμα της εξέγερσης και προς ευρύτερα κομμάτια της κοινωνίας.

Ο ριζοσπαστικός χαρακτήρας των γεγονότων οφείλεται σε μεγάλο βαθμό στη συμμετοχή ενός σημαντικού κομματιού των μαθητών των νέων αλλά και ατόμων, μη πολιτικοποιημένων μέχρι τότε, στις κινητοποιήσεις. Ένα ετερόκλητο πλήθος ανθρώπων εισέβαλλε όχι μόνο στους δρόμους και τις πλατείες αλλά και σε ανοιχτές συζητήσεις και αντιπαραθέσεις, σε μαζικές συνελεύσεις, δηλαδή δραστηριότητες που ανήκουν σε αυτό που ονομάζεται δημόσια σφαίρα. Άνθρωποι καταπιεσμένοι, περιθωριοποιημένοι, κυνηγημένοι, απογοητευμένοι, ξενερωμένοι, αηδιασμένοι πλημμύρισαν τους δημόσιους χώρους, τους γέμισαν με φωνή τους, την αγωνία τους, τη λύπη, τη χαρά τους.

Οι μαθητικές δράσεις χαρακτηρίστηκαν από καυστικό χιούμορ και πρωτοφανή ευρηματικότητα και ακουμπούσαν σε έναν κοινό παρανομαστή: μια υπόρρητη αλλά σαφή κριτική στην ασφυκτική σχολική καθημερινότητα, στις εξετάσεις, στα φροντιστήρια, στην εντατικοποίηση, στην απουσία ελεύθερου χρόνου. Μια αμφισβήτηση συνολική του εκπαιδευτικού συστήματος, των σχέσεων των παιδιών με τους δασκάλους και με τους γονείς τους. Αναδύθηκε μία ριζική κριτική αυτής της κοινωνίας, που δε χωράει στα καθιερωμένα οικονομίστικα σχήματα ανάλυσης που χρησιμοποιούνται κατά κόρον από τον τύπο ή τους πολιτικούς. Δεν είναι τυχαία άλλωστε η σχεδόν αυτόματη γεωγραφική εξάπλωση των διαδηλώσεων σε όλη τη χώρα. Στο δρόμο συσπειρώθηκαν άτομα από όλα τα κοινωνικά στρώματα και όλες τις περιοχές, μαθητές στις πόλεις αλλά και σε μικρά χωριά ή σε απομακρυσμένα νησιά.

Αυτό που αγαπήσαμε πιο πολύ στο Δεκέμβρη ήταν χωρίς αμφιβολία η ρήξη με το καθεστώς της απάθειας, η εξωστρέφεια των διαδηλωτών, η χρήση της δημιουργικής φαντασίας τους. Όλοι μας βγήκαμε «μετατοπισμένοι/ες» από αυτά τα γεγονότα. Ως διαδηλωτές, ως παιδιά, ως γονείς, ακόμα και ως μη συμμετέχοντες, ως απλοί αναγνώστες εφημερίδων και τηλεθεατές. Ακούσαμε, μιλήσαμε, ανταλλάξαμε βλέμματα με το διπλανό μας. Το σπάσιμο της κανονικότητας, της νωχελικότητας, της βαρεμάρας το διαδέχτηκε ένας αυθορμητισμός και μια ζωντάνια. Η αίσθηση ότι κάτι συμβαίνει, ότι κάτι γίνεται, ότι έχουμε δύναμη και ότι περπατώντας στους δρόμους όλα είναι δυνατά.

Με το ξέσπασμα του κόσμου και τις συνεχιζόμενες συγκεντρώσεις, άλλαξε άρδην η ατζέντα και η επικαιρότητα τόσο στα μέσα μαζικής ενημέρωσης, όσο και στο Ίντερνετ, αλλά και στους χώρους εργασίας, διασκέδασης και μέσα στις οικογένειες. Όλοι εμείς που ορμήσαμε στους δρόμους, αρχίσαμε να κοιταζόμαστε στα μάτια, να συζητάμε οι ίδιοι για τις ζωές μας. Το λόγο δεν τον παρήγαγαν πια οι «ειδικοί» αλλά τα δεκάδες ανώνυμα κείμενα, τα σκίτσα, οι προκηρύξεις των καταλήψεων, τα συνθήματα στα χείλη μας. Ο ξύλινος λόγος έγινε ξαφνικά εύπλαστος και ποιητικός. Ο Δεκέμβρης ήταν ένα μήνας γοητείας. Γοητεία που ξεδιπλώθηκε κυρίως με την έκρηξη και την ομορφιά μιας απελευθερωμένης γλώσσας.

Έπειτα από τις πρώτες εβδομάδες άρχισε μια υποχώρηση των κινητοποιήσεων. Για μία περίοδο υπήρξαν κινήσεις αλληλεγγύης στους δεκάδες προφυλακισμένους, χωρίς όμως μεγάλη συμμετοχή. Στην Αθήνα συνεχίστηκε το πείραμα των συνελεύσεων σε κάποιους δήμους ενώ έγιναν και αξιόλογες προσπάθειες για αυτοδιαχειριζόμενους χώρους (πάρκα, πολιτιστικά στέκια), κάποιες από τις οποίες συνεχίζονται έως σήμερα.

Tο Δεκέμβρη τον ακολούθησε μια επιστροφή στην κανονικότητα. Ωστόσο, αυτό που έμεινε ως ελπίδα για το μέλλον είναι οι εμπειρίες και τα βιώματα που έχουμε από τη συμμετοχή στα γεγονότα. Είναι η δυνατότητα να σκεφτούμε αλλιώς, να πράξουμε αλλιώς, να βρούμε καινούριες κατευθύνσεις για τη σκέψη και τη συμμετοχή στο κοινωνικό και πολιτικό γίγνεσθαι. Είναι η διάθεση να ξεφύγουμε από τη μιζέρια και την κενότητα, να χειραφετηθούμε. Είναι η όρεξη για πειραματισμούς και για επαναξιολόγηση των υφιστάμενων αξιών και προτύπων. Είναι το θάρρος ώστε να μπορούμε να ξεπερνάμε τους φόβους μας.

Τελικά, το καλύτερο μάθημα το δώσαμε οι ίδιοι/ες στους εαυτούς μας. Αυτό που μένει είναι να συνεχίζουμε να ανοίγουμε μόνοι/ες μας το δρόμο. Να σχεδιάζουμε εμείς την επόμενη μέρα. Να πνίξουμε την παθητική ρουτίνα της καθημερινότητας με ενεργητικές καθημερινές δράσεις. Να μετατρέπουμε το μίσος για αυτά που βλέπουμε, σε πάθος για αυτά που ονειρευόμαστε. Να σκεφτόμαστε όχι με όρους εκδίκησης, αλλά διεκδίκησης. Να αμφισβητούμε τα αδιαμφισβήτητα, να κάνουμε τις σταθερές μεταβλητές, να παθιαζόμαστε για τα κοινά ζητήματα.

Tuesday 1 December 2009

ανοιχτή συνάντηση

Επόμενη ανοιχτή συνάντηση της ομάδας την Σάββατο 5 Δεκεμβρίου στις 18.00 στο Αθηναϊκό Καφενείο (Σόλωνος, πίσω από το Πνευματικό Κέντρο του Δήμου Αθηναίων).

Θα κάνουμε μια αποτίμηση (ένα χρόνο μετά) των γεγονότων του Δεκέμβρη του '08 και μια εκτίμηση των εξελίξεων που μπορεί να σηματοδοτήσει για την άνοδο ή την πτώση της ακροδεξιάς η εκλογή Σαμαρά στη Νέα Δημοπρασία.

Thursday 26 November 2009

εκδήλωση για την αποανάπτυξη

Δημοσιεύουμε την αφίσα της εκδήλωσης για την αποανάπτυξης που διοργανώνει στη Σύρο η ομάδα Συνδετήρας και στην οποία θα συμμετάσχουμε:



Συνειρμοί (περί πόλης, βιβλίου, αυγών)

Tου Τάκη Καμπύλη

Tο «Φλοράλ» είναι στην «μπλε πολυκατοικία». Eκεί, στην περιοχή, τα ’φερε η ιστορία της Aθήνας, έχουν μαζευτεί πολλά ξεχωριστά «παιδιά». Eίναι ξεχωριστά επειδή κουβαλάνε μέσα τους και ελπίδα και διάψευση. Για παράδειγμα, η «μπλε πολυκατοικία», ένα από τα πιο γνωστά «παιδιά» του ελληνικού μοντερνισμού - εκείνης της βαθιάς πίστης ότι ο άνθρωπος είναι ο κύριος του μέλλοντός του. H αρχιτεκτονική στήριξε πολλά στον μοντερνισμό. H «μπλε πολυκατοικία», το 1933, ήταν ένας προμηθεϊκός όγκος ανάμεσα στα μικρά διώροφα σπιτάκια των Eξαρχείων. Ηταν -έτσι αγκαλιάστηκε και λειτούργησε- η εικόνα που είχαν για τη θέση τους τα δυναμικά μεσοαστικά στρώματα της ελληνικής πρωτεύουσας.

Aλλά ο μοντερνισμός διαψεύσθηκε. Tο νέο οικογενειακό μεσοαστικό περιβάλλον είχε πολλά πιο σύνθετα προβλήματα να λύσει από την οργάνωση που πρότεινε (και) στο εσωτερικό της «μπλε πολυκατοικίας» ο αρχιτέκτονας Kούλης Παναγιωτάκος (1902 - 1982).

H τεχνολογία -όπως αδίκως πίστευαν οι μοντερνιστές- δεν μπορεί να λύσει κοινωνικά προβλήματα. Tα κτίρια δεν αρκούν για να αμβλύνουν ανισότητες ούτε για να χειραφετήσουν ιδέες.

Kαι τα Eξάρχεια βρέθηκαν ήδη μετά το ’40, σε πολλές δίνες.

Ενα άλλο ξεχωριστό «παιδί» της περιοχής είναι το βιβλίο (και ο κόσμος του). Tο βιβλίο επίσης εμπεριέχει ελπίδα και διάψευση. Mοίρασε τη γνώση, γέννησε τη λογοκρισία.

Tα Eξάρχεια πήραν μια συγκεκριμένη πορεία επειδή η γειτνίαση με τα πανεπιστήμια σκόρπισε εκεί τυπογραφεία, εκδοτικές επιχειρήσεις, μικρά και μεγάλα βιβλιοπωλεία, φοιτητές, συγγραφείς, αναγνώστες.

Tα βιβλία άλλαξαν πολλά στις πόλεις. Δεν είναι τυχαίο πως οι σημερινές ευρωπαϊκές και αμερικανικές μητροπόλεις είχαν κάποια στιγμή στην ιστορία τους πολλά περισσότερα τυπογραφεία και αναγνώστες από άλλες σύγχρονές τους.

Οπως κατέγραψε ο Γάλλος ακαδημαϊκός Frederic Barbier, στη γαλλική πρωτεύουσα λίγο πριν από την επανάσταση, υπήρχαν 36 τυπογραφικά εργαστήρια που έγιναν 47 ανάμεσα στα 1789 και 1790 και έφθασαν τα 230 την επόμενη δεκαετία. Aπό τον Mάιο του 1788 μέχρι τα τέλη του 1789 έχουν καταμετρηθεί 4.000 άλλα έντυπα (κυρίως περιοδικά και λίβελλοι) έναντι 600 τον προηγούμενο χρόνο. H Bαστίλλη δεν αλώθηκε, είχε πρώτα «ξεφυλλιστεί».

Eκατό χρόνια μετά, το βιβλίο θα ταυτιστεί ακόμη περισσότερο με την πόλη. Oι αρχιτεκτονικές αναζητήσεις της «αρ νουβώ» στα 1900 δεν θα προχωρούσαν μόνο με τα κτίρια του H. Van de Velde στο Bερολίνο. Oι σημαντικότεροι εκπρόσωποι της «αρ νουβώ» θα σχεδιάσουν μακέτες και εικονογραφήσεις για τα βιβλία του Nίτσε και άλλων σπουδαίων στοχαστών, έτσι γεννιούνται και οι καλλιτεχνικές εκδόσεις με μοναδικές συμμετοχές ζωγράφων και αρχιτεκτόνων.

Tο βιβλίο πλέον διατηρεί ανοιχτό όχι έναν, αλλά κάθε διάλογο.

Ετσι, το βιβλίο συναντάει στην ακμή του, το σημαντικότερο κομμάτι της πόλης: Tον δημόσιο χώρο. Διότι βιβλίο και έντυπο είναι από τον 18ο-19ο αιώνα ένας νέος δημόσιος χώρος.

Tο βιβλίο λειτουργεί ως δημόσιος χώρος. Διακινούνται οι νέες ιδέες -όχι πάντα με ευκολία- και τίθενται ελεύθερα τα «κοινά» (συλλογικά) ζητήματα χωρίς τη συμμετοχή του βασιλιά ή της εκκλησίας.

Tι σύμπτωση! Oι σύγχρονες πόλεις «κτίσθηκαν» ακριβώς πάνω σ’ αυτό: Στον δημόσιο χώρο. Tον χώρο όπου ισότιμα, ελεύθερα και ανεμπόδιστα συνευρίσκονται οι πολίτες.

O δημόσιος χώρος είναι η χωροταξική προϋπόθεση της Δημοκρατίας και η αχίλλειος πτέρνα των ολοκληρωτισμών. (Bλέπετε, δεν μπορείς να γεμίζεις επ’ άπειρον πλατείες με ενθουσιώδη πλήθη. Οπως ποτέ δεν πέτυχαν τον στόχο τους οι λίστες με απαγορευμένα βιβλία).

O δημόσιος χώρος είναι η μηχανή της πόλης. H ταυτότητά της. Kαι σήμερα γίνεται όλο και περισσότερο το ισχυρό της χαρτί στον διεθνή ανταγωνισμό. H αξία του ρέπει όλο και περισσότερο προς μετρήσιμα μεγέθη. Πιο real estate προτεραιότητες. Πιο θεαματικός για τους πολίτες ή τουρίστες - καταναλωτές και πιο απαγορευτικός για τους νομάδες της πόλης. Oι νέοι «ημι-δημόσιοι» χώροι (πολυκαταστήματα με σούπερ μάρκετ και κινηματογράφους) απλώνονται όλο και περισσότερο. Θολώνουν την εικόνα του κέντρου της πόλης. Ως τέτοιο είναι πλέον το δωρεάν πάρκινγκ και μερικές ώρες ελεγχόμενης ψυχαγωγίας. Tο κέντρο χάνει τη βαρύτητά του στον ιστό της πόλης και οι δημόσιοι χώροι του χάνουν την αίγλη τους. Aποκτούν κι αυτοί «το κοινό τους». Γίνονται μικρά γκέτο, μια δήλωση κυριαρχίας από ομάδες που νιώθουν ότι δεν χωράνε στα νέα τοπία της πόλης. Γι’ αυτό και καταλαμβάνουν τα παλιά. Περιχαρακώνονται αλλά και αποκλείουν με τη σειρά τους αυτούς που τους απέκλεισαν.

Tα ίδια και με το βιβλίο.

Στη Γερμανία σήμερα, η μεγάλη μάχη με τους νεο-ναζί γίνεται σε επίπεδο πλατείας. Oι ομάδες τους προσπαθούν να ελέγξουν μια πλατεία σε μία πόλη ώστε να ελέγξουν την ευρύτερη περιοχή. Στην πλατεία «τους» υπάρχει χώρος μόνο για συγκεκριμένο χρώμα δέρματος και μόνο για πολύ συγκεκριμένα έντυπα και βιβλία.

O αποκλεισμός από τον πρώην «δημόσιο» και νυν χώρο «μας» δεν έχει μόνο φαιά όψη. Tα «γκέτο» είναι ο χώρος (και ο χρόνος) μετά τις Iδέες. Δεν υπάρχουν καλά και κακά γκέτο, προοδευτικά ή συντηρητικά, αληθινά ή ψεύτικα. Tα γκέτο είναι πέρα από τον πολιτισμό, είναι οι κερκόπορτες της πόλης. Tην χωρίζουν, την υποσκάπτουν.

Nεοναζί ή «αριστεροί» μπαχαλάκηδες διαφέρουν (σε επίπεδο πολιτικού πολιτισμού) όσο διαφέρει ο τρόπος με τον οποίο θα οικοδομήσουν μια περιοχή ένας αριστερός κι ένας δεξιός εργολάβος.

O «Kολωνακιώτης» συγγραφέας ή αναγνώστης είναι το «ψέμα», η «συνωμοσία». Eδώ, στην Aθήνα, το σύνθημα είναι ότι υπάρχουν ιδέες «αληθινές» και «ψεύτικες», όπως ακριβώς «καλοί» και «μπάτσοι». Tα «δικά μας» «ελεύθερα» δίκτυα ενημέρωσης και συζήτησης δημιουργούνται όπως ακριβώς τα γκέτο στον χώρο. Δίπλα από τα γκέτο των «κακών». Kι όχι κατ’ ανάγκη σε σύγκρουση μαζί τους - τουλάχιστον αν η συνύπαρξη είναι εξασφαλισμένη από το κράτος!

Aυτοί που πέταξαν αυγό στη Σώτη Tριανταφύλλου, στο Φλοράλ, στην παρουσίαση του βιβλίου της θεωρούν πως στην περιοχή «τους» ορίζουν και τον χώρο και το βιβλίο.

Aυτό δεν είχε επιβληθεί ποτέ στα Eξάρχεια... (Oύτε η πολυκατοικία είναι μπλε)

Ιnfo

- Frederic Barbier, «Iστορία του Bιβλίου», Aθήνα 2001, εκδ. Mεταίχμιο

- Clement Greenberg, «Tέχνη και πολιτισμός», Aθήνα 2007, εκδ. Nεφέλη

- Deborah Stevenson, «Πόλεις και αστικοί πολιτισμοί», Aθήνα 2007, εκδ. Kριτική

- Γ. Zιώγα, Λ. Kαραμπίνη, Γ. Σταυρακάκη, Δ. Xριστόπουλου (επιμ.), «Οψεις λογοκρισίας στην Eλλάδα», Aθήνα 2008, εκδ. Nεφέλη


πηγή: http://news.kathimerini.gr/4dcgi/_w_articles_columns_1_08/11/2009_336470


Wednesday 25 November 2009

Αυτονομία ή Βαρβαρότητα - Η επιστροφή

Αγαπητές μάζες,


Ακολουθώντας το παράδειγμα των δύο άλλων κομμάτων εξουσίας και με διαρκή σκοπό να διεμβολίσουμε το δικομματισμό, προχωρήσαμε σε αναδιάρθρωση στο εσωτερικό της οργάνωσης. Η αναδιάρθρωση θεωρήθηκε επιβεβλημένη ιδιαιτέρως μετά την ανασύνταξη των δυνάμεων του ταξικού εχθρού στο επιχειρησιακό επίπεδο. Στη λογική αυτή προχωρήσαμε σε εξαγωγή παλαιών μελών της ομάδας στο εξωτερικό (Γαλλία, Μεγάλη Βρετανία) με σκοπό την εξαγωγή επαναστατικής τεχνογνωσίας η οποία θα επηρεάσει και το επαναστατικό ισοζύγιο των αντισυστημικών δυνάμεων στους δύσκολους καιρούς της υποχώρησης των κινημάτων και των ριζοσπαστικών προταγμάτων που ζούμε. Σε θεωρητικό επίπεδο, η στρατηγική αυτή επιλογή σηματοδοτεί την επικύρωση της αδυναμίας οικοδόμησης του σοσιαλισμού σε μία χώρα στην οποία οδηγηθήκαμε μετά από την επανανάγνωση των Απάντων του Ιωσήφ Στάλιν και μετά από σχετικές συζητήσεις με το Μάκη Μαΐλη. Κατόπιν, απευθύναμε πρόσκληση εκδήλωσης ενδιαφέροντος για εγγραφή νέων μελών με τις γνωστές διαδικασίες της ανοικτής διακυβέρνησης (υποβολή βιογραφικών στο διαδίκτυο) και στρατολογήσαμε νέα μέλη από τις τάξεις της νεολαίας και της λαϊκής οικογένειας. Στο αμέσως επόμενο διάστημα σκοπεύουμε να τακτοποιήσουμε τις τελευταίες θεωρητικές λεπτομέρειες (στο 5ο τεύχος του Μάγματος που θα κυκλοφορήσει πριν τα Χριστούγεννα για να πιάσει στον ύπνο χριστιανούς, Αγιοβασίληδες, Τάρανδους, Άνθιμους κ.λπ.) και να προχωρήσουμε στην πραγματοποίηση της επανάστασης. Για το λόγο αυτό, οι μάζες καλούνται να βρίσκονται σε επαγρύπνηση, να κοιμούνται με τα φώτα αναμμένα και με τα χέρια έξω απ’ το πάπλωμα και να περιμένουν σχετικό σήμα για την κατάληψη των χειμερινών ανακτόρων (που προσφάτως μεταφέρθηκαν από τη Ραφήνα στο Καστρί). Οι λεπτομέρειες του σχετικού σχεδίου θα αναπτυχθούν από την αρμόδιο κομισάριο στις επόμενες ανοικτές συναντήσεις τις ομάδας τις οποίες οι μάζες οφείλουν να πλαισιώσουν για να μην έχουμε άλλα.


Η Εκκεντρική Υποτροπή της «Αυτονομία ή Βαρβαρότητα»

Tuesday 18 August 2009

για το Θοδωρή

Συνέντευξη του απεργού πείνας Θοδωρή Ηλιόπουλου στην Ελευθεροτυπία και τη Ντίνα Δασκαλοπούλου:

Οκτώ μήνες προφυλακισμένος για τα γεγονότα του Δεκέμβρη, τον τελευταίο και σε απεργία πείνας. Η αναμενόμενη αποφυλάκιση τον Ιούλιο δεν ήρθε, το θέατρο παραλόγου των κατηγοριών συνεχίστηκε και ο Θοδωρής παραμένει έγκλειστος. Αλλά αγωνιστής. Αυτή τη φορά «όπλο» του, το ίδιο του το σώμα. Μας μίλησε τηλεφωνικά από τις φυλακές Κορυδαλλού. Εκεί απ' όπου βλέπει το εκδικητικό πρόσωπο του κράτους, την Ελλάδα της βίας και της καταστολής, αλλά και μια άλλη Ελλάδα της ανήσυχης νεολαίας, της αλληλεγγύης, της πίστης σε ιδανικά. Επιμένοντας στην αθωότητά του και στα πιστεύω του. Πληρώνοντας ακριβά και για τα δυο.

Ακούω τη φωνή του με διακοπές από μεγάφωνα που ουρλιάζουν διαταγές και παραγγέλματα στους φυλακισμένους του Κορυδαλλού. Είναι εξαιρετικά ευγενής, χαμηλών τόνων, δυνατός μέσα στην αδυναμία του. Εύθραυστος πια, αλλά αποφασισμένος, στην καρδιά του Αυγούστου που δεν υπάρχουν ειδήσεις, δίνει τη μάχη για την ελευθερία του με το μοναδικό όπλο που του έχει απομείνει: το ίδιο του το σώμα. Για πάνω από ένα μήνα, ο μοναδικός τώρα πια φυλακισμένος του Δεκέμβρη, είναι σε απεργία πείνας. Παρόλο που έχει χάσει 12 κιλά, η πίεσή του έχει πέσει και παθαίνει υπογλυκαιμικά σοκ και παρόλο που οι γιατροί επιμένουν πως τώρα πια μπορεί να πάθει μη αναστρέψιμες βλάβες σε ζωτικά όργανά του, η διεύθυνση των φυλακών αρνείται να τον μεταφέρει στο νοσοκομείο. Ο Θοδωρής Ηλιόπουλος δηλώνει αθώος. Ενας όμηρος.

Το κράτος σε διώκει για ποινικά αδικήματα, κακουργήματα και πλημμελήματα, και σε θεωρεί τόσο επικίνδυνο που δεν σε αποφυλακίζει με περιοριστικούς όρους. Πώς νιώθεις γι' αυτό; «Από τις 18 Δεκεμβρίου βρέθηκα πρωταγωνιστής στο θέατρο του παραλόγου. Με συνέλαβαν στο σωρό, καθώς περπατούσα στην Ακαδημίας με τους φίλους μου. Πέντε διμοιρίες των ΜΑΤ κύκλωσαν καμιά 10αριά ανθρώπους. Αρχισα να τρέχω και δυο από αυτούς με πρόλαβαν, με πέταξαν κάτω κι άρχισαν να με κλωτσάνε στο κεφάλι ουρλιάζοντας "τώρα θα δεις τι θα πάθεις". Δεν είχα ιδέα τι θα μπορούσα να πάθω. Τελικά, αυτό που έπαθα είναι πως βρέθηκα κατηγορούμενος για τρία κακουργήματα. Σύμφωνα με την ανακρίτρια, ήμουν τη στιγμή της σύλληψής μου έξω από τη Νομική και πέταγα μολότοφ. Η μοναδική μαρτυρία που υπάρχει γι' αυτό είναι των δυο ΜΑΤατζήδων που με συνέλαβαν. Οταν δε η ανακρίτρια τους ρώτησε αν θα με αναγνώριζαν στο δρόμο κι εκείνοι απάντησαν θετικά, η ανακρίτρια σήκωσε το δάχτυλο, με έδειξε και τους είπε "αυτός είναι;". Με έδωσε δηλαδή η ίδια. Φυσικά και οι ΜΑΤατζήδες... με αναγνώρισαν. Από τότε δεν με αποφυλακίζουν γιατί στην πραγματικότητα με χρειάζονται ως όμηρο. Από τους συλληφθέντες λίγοι είναι αυτοί που πήραν θέση για το Δεκέμβρη. Δεν λέω ότι ήταν υποχρεωμένοι. Εγώ πήρα θέση κι αντιμετωπίζω τα αντίποινα του κράτους».

Πώς έζησες τα γεγονότα του Δεκέμβρη;

«Ο πατέρας μου είναι στα τελευταία του κι έχει αλτσχάιμερ κι η μάνα μου είναι 83 χρόνων και δεν μπορεί να τον φροντίσει. Για αυτό μπόρεσα να κατέβω στους δρόμους δυστυχώς μόνο δυο φορές. Ηταν μια πολύ καλή ευκαιρία να συζητήσεις και να προβληματιστείς, να προτείνεις λύσεις, να ανταλλάξεις ιδέες. Κάποιοι, άδηλων συμφερόντων, διαβάζουν τα γεγονότα σαν τις κλαίουσες ιτιές, κλαυθμηρίζουν για τον όλεθρο και την καταστροφή. Ομως ο Δεκέμβρης γέννησε ένα διαφορετικό τρόπο σκέψης και, κυρίως, ξεκόλλησε τα παιδιά από τα playstations και τα internet cafe. Είναι αφελές κι άδικο να λες πως τα παιδιά βγήκαν στο δρόμο μόνο για να εκτονώσουν την οργή τους. Τα ιδανικά και τα όνειρά τους διεκδίκησαν».

Ποια ήταν η αντίληψή σου για το κράτος πριν και ποια είναι τώρα; «Αν σου πω, θα με κλείσουν ισόβια... Αστειεύομαι. Δεν θέλω να βάζω ταμπέλες στον εαυτό μου τύπου αναρχικός ή αντιεξουσιαστής. Είμαι οραματιστής της άμεσης δημοκρατίας, του συν-αποφασίζειν και συν-πράττειν. Κατά την εφηβεία μου, είχα γοητευτεί με τη φιλοσοφία του αναρχισμού από τον Ζήνωνα και τους κυνικούς φιλόσοφους μέχρι τον Ενρίκο Μαλατέστα. Ακόμη και σήμερα, παραμένω γοητευμένος. Αγωνίζομαι για έναν διαφορετικό κόσμο. Οχι με μολότοφ και πέτρες, αλλά με ιδέες και κείμενα. Δεν είμαι ούτε ο πρώτος ούτε ο τελευταίος στον οποίο το κράτος δείχνει το εκδικητικό του πρόσωπο. Αυτό που τους ενοχλεί, αυτό που καταστέλλουν δεν είναι η δράση μου, αλλά η στάση μου και η άποψή μου. Μου φόρτωσαν ένα κατασκευασμένο κατηγορητήριο, αγνόησαν τις αποδείξεις που προσκόμισα για την αθωότητά μου. Το θέμα για το κράτος είναι ότι επιμένω να σκέφτομαι. Και να σκέφτομαι διαφορετικά. Υπό αυτή την έννοια, αύριο το πρωί μπορείς να βρεθείς στη θέση μου, εσύ κι ο οποισδήποτε».

Φοβάσαι τώρα πια τη χώρα που τη λένε Ελλάδα; «Οχι. Είναι τρομακτικό να περπατάς στην Ακαδημίας και μετά να βρίσκεσαι σε ένα κελί για μήνες, αλλά έχω τόσο μεγάλη επιθυμία να ζήσω που δεν φοβάμαι. Κι επίσης, εκτός από την Ελλάδα της βίας και της καταστολής, βλέπω και μια άλλη Ελλάδα της ανήσυχης νεολαίας, της αλληλεγγύης, της πίστης σε ιδανικά».

Γιατί επέλεξες την απεργία πείνας; «Οταν κάποιος ξεκινάει απεργία πείνας, κανονικά πρέπει να τον εξετάσει οδοντίατρος -τα δόντια παθαίνουν πρώτα ζημιά- και ψυχίατρος για να αποδειχθεί ότι δεν είναι αυτοκαταστροφικός. Παρόλο που αυτό δεν έγινε στην περίπτωσή μου, θέλω να σας διαβεβαιώσω πως δεν είμαι αυτοκτονικός, δεν θέλω καθόλου να πεθάνω. Ούτε θέλω να πάθω κάποια ανήκεστο βλάβη που θα με αφήσει ανάπηρο για όλη μου τη ζωή. Βεβαίως, όπως μου εξήγησε η γιατρός που με παρακολουθεί, μετά την 30ή ημέρα απεργίας, αρχίζουν τα πολύ σοβαρά προβλήματα, μπορεί να εκπέσουν ζωτικά σου όργανα. Ομως πραγματικά δεν μου έχει μείνει άλλος τρόπος. Το σώμα μου είναι το ύστατο όπλο».

Η απεργία πείνας φλερτάρει με το θάνατο; «Κάθε τι φλερτάρει με το θάνατο. Αν είσαι μετανάστης, μια επίσκεψη στην παιδική χαρά του Αγίου Παντελεήμονα μπορεί αυτομάτως να σημάνει και το θάνατό σου. Ή αν είσαι εργάτης σε κάποιο εργοστάσιο. Ή αν είσαι ποδηλάτης στους δρόμους της Αθήνας. Η απεργία πείνας σε φέρνει μερικά βήματα πριν το θάνατο, αλλά και πιο κοντά στην ελευθερία. Ως ξένος που είμαι στον κόσμο των αφεντικών, ως εργάτης, ως ποδηλάτης δεν φοβήθηκα το θάνατο. Ως απεργός πείνας ζω με την ελπίδα της απελευθέρωσης κι όχι με το φόβο του θανάτου».

Είσαι ερωτευμένος, ετοιμαζόσουν για την απελευθέρωσή σου τον Ιούλιο κι ένα κοινό σπίτι με την αγαπημένη σου. Τι λέτε τώρα; «Μιλάμε καθημερινά ατελείωτες ώρες, μου γράφει και της γράφω, σχεδιάζουμε τη ζωή μας μετά. Είμαστε πολύ δεμένοι οι δυό μας, τα αντιμετωπίζουμε σαν ομάδα. Η φυλακή ορίζει την ελευθερία του σώματος, όχι της ψυχής σου. Κάθε φορά που κλείνουμε το τηλέφωνο, εκείνη μου λέει venceremos. Είμαστε νέοι, ερωτευμένοι κι έχουμε τόσα όμορφα πράγματα να ζήσουμε μαζί. Και θα νικήσουμε».

Τι όνειρα βλέπεις; «Στην αρχή έβλεπα εφιάλτες. Με καθημερινό αγώνα, κατάφερα όχι μόνο να αποβάλω οτιδήποτε θα μπορούσε να με τσακίσει, αλλά να βλέπω όνειρα με δύναμη και χαρά. Εχω επιλέξει να ζήσω δημιουργικά αυτό το επεισόδιο της ζωής μου».

Τι έμαθες στη φυλακή; «Κάθε φυλακή είναι μια μικρογραφία της κοινωνίας. Βλέπεις από καταδικασμένους για οικονομικά εγκλήματα που κι εδώ τους ενδιαφέρει να κάνουν μπίζνες, μέχρι παιδεραστές. Αλλά βλέπεις και πολλούς αθώους, ανθρώπους που δεν είχαν χρήματα για έναν καλό δικηγόρο ή για να πληρώσουν την εγγύηση. Πριν μπω μέσα ήμουν απόλυτος, πίστευα πως... οι κακοί είναι στη φυλακή. Εδώ όμως αναγκάζεσαι να καταλάβεις πως το κακό είναι σχετικό, να παραδεχθείς πως δυνητικά φονιάς θα μπορούσε να είναι ο καθένας σε μια δοσμένη συγκυρία.

»Υπάρχουν τα πάντα μέσα μας. Στη φυλακή μαθαίνεις καινούριους κώδικες και, κυρίως, να μην εμπιστεύεσαι κανέναν. Και μερικούς τρόπους οι οποίοι σου διευκολύνουν τη ζωή. Εδώ ζεις με τα ελάχιστα. Αυτά που έξω θεωρούμε σκουπίδα, μέσα είναι χρήσιμα. Ποιος θα μπορούσε να φανταστεί ότι για να καλύψεις τα ράφια με κουρτίνα, χρησιμοποιείς αντί για κόλλα καμμένες μπατονέτες;"

Οι συγκρατούμενοί σου πώς σε αντιμετωπίζουν; «Ανέκαθεν υπήρχε σεβασμός για τους πολιτικούς κρατούμενους από τους ποινικούς, αν και δεν θέλω να κάνω διαχωρισμό. Ολοι είμαστε έγκλειστοι κι έχουμε ν' αντιμετωπίσουμε τα ίδια προβλήματα. Κι εμείς, αν και πολιτικοί, αντιμετωπίζουμε το ποινικό δίκαιο. Οι συγκρατούμενοί μου μού συμπαρίστανται.

»Ο Νίκος Τσουβαλάκης άρχισε κι αυτός απεργία πείνας την ίδια μέρα με εμένα σε ένδειξη αλληλεγγύης. Αλλοι κρατούμενοι κάνουν αποχή συσσιτίου. Οι περισσότεροι με στηρίζουν με απλές καθημερινές πράξεις: με επισκέπτονται στο κελί, μου δανείζουν βιβλία, μου παραχωρούν τη σειρά τους στο τηλέφωνο».

Πώς είναι το κελί σου; «Είσαι 18 ώρες το 24ωρο κλεισμένος μέσα σε ένα χώρο το πολύ 8 τετραγωνικά μέτρα μαζί με άλλους τρεις. Η θέρμανση δεν επαρκεί. Κατσαρίδες και αρουραίοι κάνουν συχνά την εμφάνισή τους. Οι τουαλέτες βρίσκονται σε ένα υπόγειο με σπασμένα τζάμια και κρύο νερό».

Οι κρατούμενοι λένε πως ο μεγαλύτερος αντίπαλος είναι ο χρόνος. Πώς περνάς τις μέρες σου; «Υπάρχει η θεωρία πως όσο πιο πολύ κοιμάσαι, τόσο πιο γρήγορα φυλακή βγάζεις. Εγώ υποστηρίζω ότι όσο πιο πολύ κοιμάσαι, τόσο λιγότερο ζεις. Τώρα πια που δεν μπορώ να περπατήσω, διαβάζω στο κελί, γράφω, ζωγραφίζω, ακούω μουσική, φτιάχνω χειροποίητες κατασκευές από φθηνά υλικά».

Τι σε εμπνέει; «Οι διάδρομοι, τα κάγκελα και τα συρματοπλέγματα. Ολα αυτά μ' έβαλαν στη διαδικασία να δημιουργήσω μια άλλη πραγματικότητα από λέξεις και ζωγραφιές».

Τι θα έλεγες αν είχες μπροστά σου τον υπουργό Δικαιοσύνης; «Ενα ποίημα του Τίτου Πατρίκιου: "Ξεριζώνω τις λέξεις μία μία απ' το λαρύγγι μου/ αν στάζουν αίμα/ τύλιξτες στο μαντήλι σου/ τύλιξτες με μπαμπάκι/ ή πάλι πιάσε τις με τη λαβίδα και πες: 'έτσι τα λέει, για εντύπωση'/ Κάνε επιτέλους ό,τι θες / Ομως δεν φτάνει πια η σιωπή / Δεν φτάνουν πια τα λόγια / Ξεριζώνω μία μία σκέτες λέξεις / και σου τις στέλνω"».

Πώς ονειρεύεσαι τη ζωή σου μετά τη φυλακή; «Απλή ως προς το ζην, πολύπλοκη ως προς τη σκέψη, και θέλω να κάνουμε ένα πιτσιρίκι που δεν θα μ' αφήνει σε ησυχία!»

Επειτα από όλη αυτή την ταλαιπωρία, θα ξαναβγείς στους δρόμους; «Φυσικά. Με τη μόνη διαφορά ότι θα είμαι πανέτοιμος να αντιμετωπίσω το στημένο κατηγορητήριο. Αλλωστε, πάντα έβγαινα στο δρόμο με μοναδική κουκούλα το πρόσωπό μου».

Monday 3 August 2009

Ο πολιτικός χρόνος τρέχει...

Το απόγευμα της 18ης του περασμένου Δεκεμβρίου ο Θοδωρής Ηλιόπουλος, βρισκόμενος στο κέντρο της Αθήνας, κοντά στον χώρο όπου την ίδια στιγμή επεισόδια εκτυλίσσονται, ανάμεσα σε πλήθος ανθρώπων, οι οποίοι παρακολουθούν τα όσα διαδραματίζονται, συλλαμβάνεται από τις αστυνομικές δυνάμεις. Εν μέσω των διαμαρτυριών του συγκεντρωμένου πλήθους, αλλά και δημοσιογράφων που κάλυπταν τα γεγονότα –ενδεικτική η περίπτωση ρεπόρτερ του «ΣΚΑΪ», κατά τη διάρκεια ζωντανής αναμετάδοσης–, οι οποίοι επεσήμαιναν ότι ουδεμία συμμετοχή είχε στις μαινόμενες συγκρούσεις, ο Θ. Ηλιόπουλος πέφτει θύμα της βαναυσότητας των ανδρών των ΜΑΤ. Οδηγείται στη Γενική αστυνομική Διεύθυνση, όπου έκπληκτος βλέπει να του προσάπτεται πληθώρα σοβαρών κατηγοριών. Σύντομα κρίνεται προφυλακιστέος· παραμένει έκτοτε έγκλειστος στις φυλακές. Είναι πλέον ο μόνος που εξακολουθεί να κρατείται για τα γεγονότα του Δεκεμβρίου, αφού τελευταίως οι αρμόδιοι έκριναν πως η κράτηση του θα πρέπει να παραταθεί για ένα ακόμη εξάμηνο· αιτιολόγησαν δε την απόφαση τους, υπογραμμίζοντας ότι ο κατηγορούμενος –για τον οποίον σημειώνουν πως με τις ενέργειες του «τραυμάτισε τη Δημοκρατία»– δεν επέδειξε μεταμέλεια.

Και, όντως, ο Θ. Ηλιόπουλος ουδέποτε δήλωσε τη μεταμέλεια του, απλά επειδή ουδέποτε απεδέχθη τα όσα του καταμαρτυρούν· αλλά αντίθετα εξαρχής διακήρυττε την αθωότητα του, γεγονός, προφανώς, ανεπίτρεπτο που, σύμφωνα πάντοτε με την ακατανίκητη λογική των αξιότιμων δικαστών, ισοδυναμεί με «απουσία μεταμέλειας» – μίλησε κανείς για το τεκμήριο της αθωότητας; Ο κατηγορούμενος αποδεικνύεται αδίστακτος, τολμά και αμφισβητεί τις καταθέσεις των αστυνομικών οργάνων! Συνιστούν αυτές, άλλωστε, το μόνο επιβαρυντικό στοιχείο εναντίον του, παρότι τα όργανα τις τάξεως δεν κατόρθωσαν ενώπιον της ανακρίτριας, και προτού αυτή τους υποδείξει τον «ένοχο», να ανακαλέσουν στη μνήμη τους το πλέον χαρακτηριστικό στοιχείο της εμφάνισης του, τη μακριά γενειάδα και το κοτσιδάκι όπου ήταν πιασμένα τα μαλλιά του – στοιχείο που, εδώ που τα λέμε, είναι, ευλόγως, από μόνο του ενοχοποιητικό, όταν η Δικαιοσύνη ασχολείται με τρίχες, εκτός βέβαια και αν ο κατηγορούμενος συν τοις άλλοις φορά και ιερατικά άμφια. Επρόκειτο για το ίδιο πρόσωπο που, με το πρόσωπο ακάλυπτο, φέρεται να εκτόξευε εναντίον τους παντός είδους αντικείμενα, πρωτοστατώντας στα επεισόδια, για ώρες συνεχόμενες – πρόκειται για τις ίδιες ώρες, όπου μάρτυρες καταθέτουν ότι ο κατηγορούμενος βρισκόταν αλλού.

Αλλά βέβαια οι καταθέσεις των αστυνομικών διέπονται από μεγαλύτερη φερεγγυότητα εν συγκρίσει με τις μαρτυρίες των κοινών θνητών και δεν είναι η πρώτη φορά όπου κάποιος διώκεται με μόνες αυτές ως «πειστήριο». Τέτοιες περιπτώσεις με κατηγορητήρια που θεμελιώνονται εξ ολοκλήρου σε χαλκευμένα στοιχεία έχουμε επανειλημμένως δει να καταρρέουν στο παρελθόν κατά την εκδίκαση των σχετικών υποθέσεων. Ας αναφέρουμε ενδεικτικά την περίπτωση του Simon Chapman, ο οποίος χρειάστηκε να παραμείνει προφυλακισμένος για 6 μήνες, προτού οι δικαστές κατορθώσουν να διακρίνουν, αυτό που οι απλοί άνθρωποι είχαν προ πολλού δει σε σχετικό βίντεο της ΕΤ3, όπου οι άνδρες των ΜΑΤ εμφανίζονται να συγκεντρώνουν πλήθος από τσάντες με μολότωφ που περισυλλέγουν από το θέατρο των επεισοδίων, και να τις «φορτώνουν» στον εμβρόντητο, χτυπημένο από τα γκλομπ τους, διαδηλωτή· ή πιο πρόσφατα εκείνη την περίφημη του φοιτητή με τα «πράσινα παπούτσια». Και για κάθε υπόθεση που τυχαίνει να δει το φως της δημοσιότητας υπάρχουν ποιος ξέρει πόσες παρόμοιες, όπου όσοι, άθελα τους, καθίστανται πρωταγωνιστές δεν συλλαμβάνονται από το φακό – συλλαμβάνονται όμως από τις δυνάμεις της τάξεως.

Ζητάμε την αποφυλάκιση του Θ. Ηλιόπουλου, έχοντας πειστεί για την αθωότητα του. Αλλά αφού συνιστά σύνηθες φαινόμενο διάφορες περιθωριακές, εντός ή εκτός εισαγωγικών, ομάδες να αιτούνται της απελευθέρωσης κρατουμένων, θα είναι αρκετοί όσοι στα λεγόμενα μας θα αντιτείνουν: «Kι εμάς τι μας νοιάζει για το φίλο σας; Τα έχουμε ξανακούσει». Στο ερώτημα αυτό θα επιχειρήσουμε να απαντήσουμε στη συνέχεια, έχοντας ήδη έως το τρέχον σημείο παραθέσει, νομίζουμε, ορισμένα επιχειρήματα, ευελπιστώντας ότι θα καταδειχθεί πως η αλληλεγγύη που εκφράζουμε δεν είναι «ελεημοσύνη», πρόκειται εδώ για μια κίνηση πολιτική· για μια υπόθεση πολιτική, για μια υπόθεση, δηλαδή, που αφορά τον καθένα. Αλλά ας αρχίσουμε προασπιζόμενοι τη στοιχειώδη λογική: Οι κινητοποιήσεις των φυλακισμένων του περσινού Νοεμβρίου έληξαν με τις εξαγγελίες του τότε υπουργού δικαιοσύνης Χατζηγάκη, ο οποίος δεσμευόταν για τη λήψη μέτρων, υποσχόμενος την αποσυμφόρηση των φυλακών, τη βελτίωση των άθλιων συνθηκών κράτησης. Ο Διάδοχός του βουλευτής Κέρκυρας κος Δένδιας τι έχει πράξει ως προς την υλοποίηση των εν λόγω εξαγγελιών; Ο Θοδωρής Ηλιόπουλος προφυλακίστηκε με την αιτιολογία ότι είναι ύποπτος τέλεσης νέων αδικημάτων, παρότι διατηρεί λευκό ποινικό μητρώο· παρόλο που είναι γνωστός ο τόπος διαμονής του. Θα μπορούσε κάλλιστα να αφεθεί ελεύθερος έως την τέλεση της δίκης, προκειμένου, συν τοις άλλοις, να μην επιδεινώνεται περεταίρω το πρόβλημα του συνωστισμού στα κατ’ ευφημισμόν αποκαλούμενα «σωφρονιστικά καταστήματα», όπου οι κρατούμενοι στοιβάζονται σε συνθήκες ανεπίτρεπτες. Αντ’ αυτού παράτυπα κρατείται, γιατί άραγε; Επειδή «τραυμάτισε τη Δημοκρατία», ισχυρίζονται όσοι συστηματικά, κατ’ εξακολούθησιν, «τραυματίζουν» τα ανθρώπινα δικαιώματα, τις θεμελιώδεις ελευθερίες. Όσοι υπηρετούν πιστά το παρόν ολιγαρχικό καθεστώς, υπεραμύνονται αυτού και ταυτοχρόνως των δικών τους προνομίων που από αυτό απορρέουν, μεριμνούν, ούτως ώστε να μένει η δημοκρατία στο απυρόβλητο, αλώβητη. Κανείς, ούτε και οι ίδιοι, δεν μπορεί να την πλήξει· αφού ουδείς δύναται να «τραυματίσει» κάτι που απλά δεν υφίσταται.

Ο Θ. Ηλιόπουλος ήδη μετρά 8 μήνες έγκλειστος. Όταν με την εκδίκαση της υπόθεσης φανεί η σαθρότητα του κατηγορητηρίου, αυτό καταρρεύσει εξαιτίας της παντελούς απουσίας στοιχείων, θα λάβει ο αθωωθέντας κάποια «αποζημίωση»; Θεωρείται το διάστημα των 8 μηνών μεγάλο ή μικρό; Θα έχουν άραγε εντός των επομένων 8 μηνών διεξαχθεί πρόωρες εκλογές; Ο Θ. Ηλιόπουλος τη στιγμή που οι γραμμές αυτές γράφονται συμπληρώνει 20 ημέρες απεργίας πείνας. Είναι 20 μέρες πολλές ή λίγες; Πόσο μετράνε σε «πολιτικό χρόνο»; Ο κος Νίκος Δένδιας, καθ’ ύλην αρμόδιος υπουργός για υποθέσεις, όπως αυτή του Θ. Ηλιόπουλου, σε διάστημα λίγων ημερών –ας πούμε 20– προσέθεσε στο ενεργητικό του μια σειρά σπουδαίων επιτευγμάτων. Προσφάτως παρουσιάστηκε στην Κέρκυρα η προμελέτη για την κατασκευή αερολιμένος στην περιοχή της Λευκίμης, υπόθεση την οποία ο υπουργός έχει ταυτίσει με το άσπιλο πρόσωπό του – πρόκειται για ένα έργο-αναπτυξιακό δώρο στους ιθαγενείς της περιοχής, οι οποίοι στην πλειονότητα τους φαίνεται να το αποδέχονται ασμένως, και που πολλοί ισχυρίζονται ότι είναι αδύνατο να γίνει, ενώ αν γίνει είναι πρόδηλο ότι θα σημάνει μιαν ασύλληπτη οικολογική καταστροφή για το σύνολο του νησιού. Επίσης ο κος Ν. Δένδιας πέρασε στη βουλή το περιβόητο νομοσχέδιο για τις κουκούλες· και ακόμη προωθούνται οι γνωστές ρυθμίσεις για την απρόσκοπτη συνεχή χρήση των καμερών σε δημόσιους χώρους, τη συλλογή και διατήρηση από τις διωκτικές αρχές του DNA πολιτών κλπ. Ο κος Ν. Δένδιας κινδυνεύει από δήμαρχος να γίνει κλητήρας, κατά το κοινώς λεγόμενο. Σημαντικό τμήμα του ακροατηρίου της νέας δημοκρατίας τείνει ευήκοον ους προς το ΛΑΟΣ. Ο εσωκομματικός αντίπαλος του κου Ν. Δένδια, του οποίου στην εκλογική αναμέτρηση του 2007 είχε επικρατήσει με βραχεία κεφαλή, κος Στέφανος Γκίκας, μέχρι πρότινος εκπρόσωπος τύπου του υπουργείου εθνικής άμυνας, πρώην αρχιπλοίαρχος του πολεμικού ναυτικού και με έτοιμη εκλογική πελατεία, προίκα από τον πρώην υπουργό της κυβέρνησης Μητσοτάκη, και επίσης στρατιωτικό, πατέρα του, φαντάζει ως μια ιδιαιτέρως θελκτική επιλογή για το εν λόγω ακροατήριο.

Αλίμονο, όμως, ας είμαστε σοβαροί. Ο Θ. Ηλιόπουλος δεν είναι πια και τόσο σημαντικός. Η απελευθέρωση του ή μη δεν θα κρίνει την επανεκλογή ή μη του κου Ν. Δένδια, του οποίου η απελευθέρωση από τα δεσμά των εσωκομματικών ισορροπιών δεν αναμένεται. Ο κος Ν. Δένδιας είναι ένας πραγματιστής πολιτικός· γεγονός που δεν μπορεί παρά να σημαίνει ότι αντιμετωπίζει τους ανθρώπους ως πράγματα. Αλλά, τέλος πάντων, ο Θ. Ηλιόπουλος είναι σημαντικός για εμάς. Μεταξύ άλλων λόγων επειδή η περίπτωση του δεν αφορά μόνο τον ίδιο, επειδή στη θέση του θα μπορούσαμε να βρεθούμε εμείς, να βρεθεί σχεδόν ο οποιοσδήποτε. Βέβαια κατανοούμε ότι σε μια κοινωνία που αναδεικνύει ως αντιπροσώπους της ανθρώπους που συγχέουν τα κοινά με το προσωπικό όφελος, την –ειρωνεία! –«πολιτική» τους επιβίωση, το να θέτεις τον εαυτό σου στη θέση του άλλου δυσχεραίνεται. Αλλά, για να παραθέσουμε εδώ μια αποστροφή από την πρώτη επιστολή του Θ. Ηλιόπουλου μέσα από τη φυλακή, «το να «παίρνεις θέση», να μην κλείνεσαι στο εγώ σου, να βγαίνεις από την ατομική σου περίπτωση, είναι η υπεύθυνη στάση ενός συνειδητοποιημένου πολίτη». Κάνουμε, λοιπόν, έκκληση, απευθυνόμενη προς όλους, να το ξανασκεφτούν· και απαιτούμε…

…την άμεση αποφυλάκιση του άδικα προφυλακισμένου Θοδωρή Ηλιόπουλου, βρισκόμενου σε απεργία πείνας από τις 10/7
(κείμενο της Πρωτοβουλίας Αυτόνομων Κέρκυρας : http://aytonomoikerkyras.blogspot.com/2009/07/blog-post.html )

Tuesday 21 July 2009

Σε απεργία πείνας ο τελευταίος προφυλακισμένος του Δεκέμβρη

Ο Θοδωρής Ηλιόπουλος συνελλήφθη στις 18 Δεκέμβρη 2008, μετά από «τυφλή» επιχείρηση των ΜΑΤ όπως επιβεβαιώνουν με τις καταθέσεις τους μάρτυρες και δημοσιογράφοι τις μέρες που ακολούθησαν τη δολοφονία του Α. Γρηγορόπουλου. Από τις 22 Δεκεμβρίου βρίσκεται προφυλακισμένος στις Δικαστικές Φυλακές Κορυδαλλού. Οι κατηγορίες στηρίζονται αποκλειστικά στις μαρτυρίες δύο αστυνομικών των ΜΑΤ και αναπροσαρμόζονται κατά το δοκούν.
Από τις 10 Ιουλίου ξεκίνησε απεργία πείνας, ζητώντας την άμεση αποφυλάκισή του, ενώ από τις 14 Ιουλίου σε αποχή συσιτίου προχώρησαν άλλοι 3 αλληλέγγυοι κρατούμενοι.
Παράσταση διαμαρτυρίας έλαβε χώρα χθες το πρωί στο Υπουργείο Δικαιοσύνης, ενώ σήμερα, Τρίτη 21/7 , στα Προπύλαια, στις 18:00, καλείται διαδήλωση για την άμεση αποφυλάκισή του.
Γράμμα του Θ. Ηλιόπουλου από τις φυλακές Κορυδαλλού.
(από το indy.gr)

Tuesday 7 July 2009

5 βήματα για την απο-ανάπτυξη

Το πρόταγμα της αποανάπτυξης βασίζεται στην εξής απλή ιδέα: είναι αδύνατο να απομυζούμε απεριόριστα έναν πλανήτη με περιορισμένους πόρους. Για το λόγο αυτό είναι αναγκαίο να αλλάξουμε συνολικά την κοινωνία που ζούμε. Αυτό σημαίνει πως είμαστε υποχρεωμένοι να περιορίσουμε τους ρυθμούς με τους οποίους παράγουμε και καταναλώνουμε.

Η προσπάθεια αυτή περιέχει δύο αλληλοεπηρεαζόμενες όψεις. Η πρώτη σχετίζεται με ένα πιο μακροπρόθεσμο σχέδιο ριζικού και συνολικού μετασχηματισμού της κοινωνίας: η κοινωνία μας πρέπει να αλλάξει συνολικά προσανατολισμό, να αλλάξουν οι οικονομικό-κοινωνικές σχέσεις, να εξαλειφθεί η εκμετάλλευση και η οικονομική ανισότητα, να δοθεί η δυνατότητα στους πολίτες να αποφασίζουν οι ίδιοι για τις ζωές τους, να σταματήσουν να αποτιμώνται τα πάντα με γνώμονα την οικονομική αποδοτικότητα, να μπουν όρια στη βιομηχανική παραγωγή και στην καταστροφή που αυτή προκαλεί στο περιβάλλον κ.λπ. Επιθυμούμε, δηλαδή την ανατροπή του καπιταλισμού και μια προσπάθεια για τη δημιουργία μίας αυτόνομης και δημοκρατικής κοινωνίας. Πιο συγκεκριμένα οφείλουμε να εγκαταλείψουμε την καταστροφική ιδέα που συνδέει την ευημερία της κοινωνίας με την ανάπτυξη, τη διαρκή αύξηση του Ακαθόριστου Εγχώριου Προϊόντος (δηλαδή την αδιάκοπη παραγωγή ολοένα και περισσότερων αγαθών). Ο εκμηδενισμός των ρυθμών ανάπτυξης καθώς και η συνολική απεμπλοκή μας από την ιδεολογία της ανάπτυξης που σηματοδοτεί ο όρος «απο-ανάπτυξη», αποτελεί απαραίτητη προϋπόθεση για την έξοδο από την οικολογική κρίση. Οι πολυδιαφημιζόμενες έννοιες της «πράσινης», της «βιώσιμης» κ.λπ. ανάπτυξης αδυνατούν να αντικρίσουν το οικολογικό πρόβλημα στο βάθος του αφού αποφεύγουν να αναμετρηθούν με το ρίζωμά του στην κυρίαρχη καπιταλιστική λογική. Το μόνο που μπορούν να καταφέρουν είναι η επιβράδυνση του οικολογικού κραχ. Αντιθέτως, το πρόταγμα της αποανάπτυξης αμφισβητεί τον ίδιο τον πυρήνα της καπιταλιστικής ιδεολογίας, τη σημασία της ίδιας της οικονομίας και της οικονομικής μεγέθυνσης για τη ζωή των ανθρώπων. Η δεύτερη όψη της απο-ανάπτυξης αφορά τις αλλαγές που μπορεί να ξεκινήσει να κάνει –στο μέτρο του δυνατού- ο καθένας μας από σήμερα. Δε θεωρούμε ότι αυτή η όψη του προτάγματος της απο-ανάπτυξης είναι σημαντικότερη από την πρώτη, καθώς, αν οι δύο όψεις αποσυνδεθούν, χάνουν ουσιαστικά το νόημά τους. Απλά, υπό τις παρούσες συνθήκες πολιτικής αδιαφορίας και έλλειψης ισχυρών κοινωνικών κινημάτων, έχει μεγάλη σημασία να μην κρυβόμαστε πίσω από τη λογική «ατομικές αλλαγές στον τρόπο ζωής= lifestyle πολιτική». Σε αυτό το πλαίσιο συγγραφείς όπως ο Σερζ Λατούς (στο βιβλίο του Το στοίχημα της απο-ανάπτυξης) προτείνουν 5 απλά βήματα:

1) Μείωση: οφείλουμε να περιορίσουμε τις καταναλωτικές μας ανάγκες υιοθετώντας ένα μοντέλο «εθελούσιας ολιγάρκειας». Να καταναλώνουμε λιγότερο, αλλά να ζούμε καλύτερα. Να ανακαλύψουμε δηλαδή ξανά την ποιότητα και την αξία χρήσης των προϊόντων. Να περιορίσουμε τις ανάγκες μας σε ενέργεια δηλαδή να κρίνουμε κάθε φορά αν η ενεργοβόρα δραστηριότητά μας είναι απαραίτητη. Μπορούμε για παράδειγμα να σταματήσουμε να χρησιμοποιούμε το ασανσέρ, να χρησιμοποιούμε το ποδήλατο ως μέσο μεταφοράς, να περιορίσουμε τη χρήση του αεροπλάνου και του αυτοκινήτου για μικρές αποστάσεις, τις άσκοπες μετακινήσεις ή τις ενεργοβόρες μεταφορές καταναλωτικών αγαθών από την άλλη άκρη του πλανήτη κ.ά.

2) Επαναχρησιμοποίηση: οφείλουμε να περιορίσουμε τη χρήση υλικών μιας χρήσης. Τα υλικά συσκευασίας αποτελούν μια τεράστια πηγή παραγωγής σκουπιδιών και μια τεράστια πηγή σπατάλης. Μπορούμε να σταματήσουμε να χρησιμοποιούμε πλαστικά ποτήρια ή μπουκάλια μιας χρήσης, σακουλάκια και σακούλες μιας χρήσης, ξυραφάκια μιας χρήσης κ.λπ. Είναι επίσης αναγκαίο να εξαντλούμε τη διάρκεια ζωής των προϊόντων και να αποφεύγουμε να αγοράζουμε κάτι καινούργιο ενώ μπορούμε να χρησιμοποιήσουμε το παλιό.

3) Επισκευή: χάλασε το κινητό, ο υπολογιστής, το αμάξι; Πάρε άλλο· που θα πει δημιούργησε νέα απορρίμματα (λες και δεν έχουμε ήδη αρκετά), των οποίων η διαχείριση είναι πολύ δύσκολη και η αποσύνθεση προκαλεί μεγάλη μόλυνση στο περιβάλλον. Αλλά επίσης η αγορά καινούργιων προϊόντων αντί της επισκευής των παλιών σημαίνει κατασπατάληση υλικών, ενέργειας και εργασίας. Οπότε, μην πάρεις καινούργιο, απλά επισκεύασε το παλιό. Βέβαια, υπάρχει εδώ ένα πρόβλημα: ολόκληρη η σημερινή οικονομία, η οικονομία της καταστροφής και της σπατάλης, είναι προσανατολισμένη προς άλλη κατεύθυνση. Η επισκευή είναι ακριβότερη και δυσκολότερη από την αγορά νέου προϊόντος. Έτσι λειτουργεί η καταναλωτική κοινωνία και γι’ αυτό χρειάζεται να επεκταθεί κάθε προσπάθεια αληθινής αυτό-παραγωγής, δηλαδή κάθε προσπάθεια εξοικείωσης των καταναλωτών με την παραγωγή των προϊόντων ούτως ώστε να μπορούν οι ίδιοι, με ένα είδος αλληλοβοήθειας να επισκευάζουν ό,τι χρειάζεται να επισκευαστεί.

4) Ανακύκλωση: τα οφέλη της ανακύκλωσης είναι γνωστά. Παρ’ όλα αυτά σε πολλές περιοχές δεν υπάρχει δίκτυο ανακύκλωσης, συνεπώς η πίεση προς του δήμους να υιοθετήσουν τέτοια προγράμματα όπως επίσης και η προτίμηση ανακυκλώσιμων προϊόντων είναι απαραίτητη. Επιπλέον, η ανακύκλωση όλων των υλικών που μπορούν να ανακυκλωθούν (όχι δηλαδή μόνο του χαρτιού και του αλουμινίου) θα έδινε μια λύση και στο πρόβλημα της διαχείρισης των σκουπιδιών.

5) Επιβράδυνση: το ζήτημα της επιβράδυνσης έχει να κάνει με την υιοθέτηση ενός εντελώς διαφορετικού τρόπου ζωής. Οι ρυθμοί ζωής, υπεύθυνοι για το άγχος και το στρες που κάνουν τη ζωή στις μεγαλουπόλεις αφόρητη, οφείλουν να χαλαρώσουν. Και μπορούν να χαλαρώσουν στο πλαίσιο μιας κοινωνίας όπου δε θα μετρώνται τα πάντα με τους όρους του χρήματος και της οικονομικής αποδοτικότητας, αλλά κεντρική θέση θα διατηρεί το πρότυπο μιας ισορροπημένης ζωής με τον ελεύθερο χρόνο βασικό συστατικό της. Η ίδια η σημασία της εργασίας σε μια τέτοια κοινωνία θα μεταστρέφονταν και θα τοποθετούνταν στην πραγματική της θέση. Η μείωση των ωρών εργασίας είναι ένα απαραίτητο βήμα για τη μετάβαση από την κοινωνία της εργασίας, όπου ο άνθρωπος μετατρέπεται σε ένα ρομπότ που εργάζεται και καταναλώνει, στην κοινωνία του ελεύθερου χρόνου, όπου ο άνθρωπος έχει τη δυνατότητα να αναπτύξει ολόπλευρα την προσωπικότητά του.

(κείμενο που μοιράστηκε κατά την ανοιχτή μας εκδήλωση στο Παιδαγωγικό, στις 12 Ιουνίου)

Monday 6 July 2009

Πώς γεννιέται η ξενοφοβία

Ζούμε σε μια κοινωνία στην οποία αισθανόμαστε συχνά ότι απειλούμαστε. Η παγκοσμιοποίηση, οι φυσικές καταστροφές, η οικονομική κρίση, οι δυσκολίες της καθημερινής ζωής μάς δημιουργούν την αίσθηση ότι δεν τα καταφέρνουμε πλέον να αντιμετώπισουμε απειλές που είναι συχνά απρόβλεπτες. Αισθανόμαστε ανυπεράσπιστοι και ανίκανοι να δράσουμε, και συνεπώς φοβόμαστε. Είναι ένας ακαθόριστος φόβος τον οποίο μεταφέρουμε κυρίως στους ξένους».
Ο Αλέν Τουρέν μιλάει στον Φάμπιο Γκαμπάρο, ανταποκριτή της ιταλικής «La Repubblica» στο Παρίσι.
Ο γάλλος κοινωνιολόγος εξηγεί το φαινόμενο της ξενοφοβίας ως αντίδραση που αποκαλύπτει τις αντιφάσεις μιας όλο και πιο κατακερματισμένης και ανασφαλούς κοινωνίας: «Μέσα από την ξενοφοβία εκδηλώνεται ο φόβος για όποιον είναι διαφορετικός από μας όχι μόνο στη φυσική του μορφή, αλλά και στην κουλτούρα, τη θρησκεία ή τους τρόπους ζωής.

»Τα χαρακτηριστικά του άλλου, ωστόσο, είναι μόνον ένα πρόσχημα, για να μπορούμε να προβάλλουμε πάνω του τις δικές μας αγωνίες. Απορρίπτοντας τον άλλον για το ένα ή το ένα άλλο χαρακτηριστικό του, η ξενοφοβία θέτει σε κίνηση μια δυναμική η οποία φτάνει ακόμα και να αρνείται την ανθρωπιά του άλλου, χαρακτηρίζοντάς τον μη ανθρώπινο, επειδή είναι διαφορετικός από μας. Η απανθρωποποίηση του άλλου είναι μια από τις χειρότερες συνέπειες της ξενοφοβίας. Για τον ξενόφοβο γίνεται αδύνατο να ζήσει μαζί με τους άλλους, απέναντι στους οποίους λειτουργεί ένα αληθινό ταμπού. Οι άλλοι γίνονται αντιληπτοί ως ακάθαρτοι. Η παρουσία τους απειλεί την καθαρότητα μιας εξιδανικευμένης κοινότητας, η οποία επομένως πρέπει και να προστατευτεί.

»Με αυτόν τον τρόπο γεννιέται ο απόλυτος ξένος, που γίνεται παγκόσμια απειλή απέναντι στην οποία πρέπει να αμυνθούμε. Ωθούμενος ώς τις ακραίες συνέπειές του, ένας τέτοιος συλλογισμός παράγει τον ρατσισμό, δηλαδή την πιο ακραία μορφή της ξενοφοβίας. Φυσικά, όποιος είναι ξενόφοβος κινείται πάντοτε σε ένα γενικό επίπεδο, στιγματίζοντας μιαν ολόκληρη κοινότητα, έστω και αν σε προσωπικό επίπεδο θα έχει έναν άραβα, σενεγαλέζο ή ρουμάνο φίλο, για να τον επιδεικνύει απορρίποντας κάθε κατηγορία για ξενοφοβία εναντίον του ιδίου.

»Η αύξηση της ξενοφοβίας είναι μια ανησυχητική ένδειξη για την κοινωνία μας. Βέβαια, αν εξετάσουμε το ζήτημα σε μιαν ιστορική προοπτική, οφείλουμε να αναγνωρίσουμε ότι η ιστορία του κόσμου κυριαρχήθηκε συχνά από την απόρριψη των άλλων, των "βαρβάρων", των διαφορετικών.

»Στο παρελθόν υπήρξαν πολύ χειρότερες καταστάσεις από τις σημερινές, όπως, για παράδειγμα, εκείνες που γεννήθηκαν από τη μεταχείριση των δούλων και από την αποικιοκρατία. Σήμερα ωστόσο, έπειτα από μια μακρά περίοδο κατά την οποία η ξενοφοβία φαινόταν βαθμιαία να υποχωρεί, μου φαίνεται ότι επιστρέφει και μας γυρίζει πίσω στη βαρβαρότητα.

»Για να κατανοήσουμε τις αιτίες αυτής της εξέλιξης, πρέπει να πάρουμε υπόψη μας ότι ζούμε σε μια κοινωνία πιο ανοιχτή και πιο κινητική, στην οποία οι επαφές ανάμεσα σε διαφορετικούς πληθυσμούς είναι πιο εύκολες και αυξάνονται διαρκώς. Είναι μια κατάσταση που παράγει αντιφατικές συνέπειες. Πλάι στο άνοιγμα και στη διαθεσιμότητα εκδηλώνεται και η επίταση της ανησυχίας, που τροφοδοτεί την απόρριψη των άλλων. Οταν όμως αντιμετωπίζεται εχθρικά και απορρίπτεται μια ολόκληρη κοινότητα, καταλήγει να αναδιπλώνεται στον εαυτό της και να βυθίζεται στη μνησικακία. Η πτώση στον κοινοτισμό και η ξενοφοβία διαπλέκονται στενά.

»Η ξενοφοβία, βέβαια, γεννιέται και από μια κρίση ταυτότητας, αλλά δεν ενισχύουμε την ταυτότητά μας καταπολεμώντας όποιον είναι διαφορετικός. Αντίθετα, η επίγνωση της ταυτότητάς μας μεγαλώνει μέσα από το διάλογο με τον άλλον που διαφέρει από μας. Σε κάθε περίπτωση, είναι αλήθεια ότι η ξενοφοβία γεννιέται όταν μια ταυτότητα αισθάνεται ότι κινδυνεύει από απειλές που δεν είναι άμεσα αναγνωρίσιμες. Η παγκοσμιοποίηση, εκτός του ότι θέτει υπό αμφισβήτηση την ταυτότητά μας, απειλεί και την ικανότητά μας για δράση. Ολο και πιο συχνά αισθανόμαστε ανήμποροι και ανίσχυροι. Σε ορισμένες καταστάσεις, όπως έχει υπογραμμίσει ο κοινωνιολόγος Αλέν Ερενμπέργκ, βρισκόμαστε μπροστά σε μια αληθινή κατάρρευση του εγώ. Τότε γίνεται εύκολο να φορτώσουμε την ευθύνη γι' αυτή την κατάσταση σε κάποιον άλλον, ο οποίος είναι αναγνωρίσιμος από το ένα ή το άλλο ειδικό του γνώρισμα. Η αόριστη και ασύλληπτη απειλή μπορεί έτσι να εντοπιστεί και επομένως μπορεί να αποκρουστεί πιο εύκολα. Είναι η δυναμική του αποδιοπομπαίου τράγου.

»Σήμερα η αριστερά κατηγορείται συχνά ότι είναι υπερβολικά ενδοτική απέναντι στους μετανάστες. Προσωπικά δεν πιστεύω ότι αυτό είναι αληθινό. Απλώς προσπαθεί να αντισταθεί σε έναν κυρίαρχο λόγο, ο οποίος χρησιμοποιεί το θέμα της ασφάλειας για να δικαιολογήσει μια ξενόφοβη λογική.

»Φυσικά, η ασφάλεια είναι δικαίωμα όλων, το οποίο πρέπει να είναι εγγυημένο, ιδίως στο πιο αδύναμο τμήμα του πληθυσμού. Δεν πρέπει, ωστόσο, να πέφτουμε στη δημαγωγία, καθιστώντας υπεύθυνες για τις δυσκολίες μας ολόκληρες ομάδες ανθρώπων. Σήμερα όλες οι στατιστικές μάς λένε ότι η εγκληματικότητα είναι έργο κυρίως νέων μη μεταναστών. Η εγκληματική απειλή, επομένως, έρχεται από το εσωτερικό της χώρας και όχι από το εξωτερικό. Δεν είναι οι μετανάστες, που ζουν μέσα στην ανασφάλεια, εκείνοι που απειλούν την ασφάλειά μας. Χρειάζεται να συνεχίζουμε να το επαναλαμβάνουμε και να προσπαθούμε να επεξαργαζόμαστε πολιτικές ικανές να συνδυάζουν φιλοξενία των άλλων και δικαίωμα στην ασφάλεια».

Πηγή: Σημειωματάριο Ιδεών του Θανάση Γιαλκέτση στην Κυριακάτικη Ελευθεροτυπία (5/7/09)

Friday 19 June 2009

Αλληλεγγύη στον ιρανικό λαό

Είμαστε μάρτυρες, τις τελευταίες μέρες, της μεγάλης κινητοποίησης σημαντικού κομματιού της ιρανικής κοινωνίας, με αφορμή τις υπόνοιες για διεξαγωγή νοθείας στις εκλογές, προκειμένου να παραμείνει στην προεδρεία της χώρας ο φονταμεταλιστής και υπερσυντηρητικός Μαχμούντ Αχμαντινετζάντ. Ο άνθρωπος που επικρίνει τη Δύση για την εφεύρεση των ανθρώπινων δικαιωμάτων και υποατηρίζει ότι στο Ιράν δεν υπάρχουν ομοφυλόφιλοι. Ο άνθρωπος που έχει δηλώσει πως το κράτος του Ισραήλ θα πρέπει να εξαλειφθεί από το χάρτη και χρησιμοποιεί την κριτική στον αμερικανικό ιμπεριαλισμό ως κάλυψη για το αυταρχικό και θεοκρατικό καθεστώς που διοικεί, υπό τις ευλογίες και την καθοδήγηση του Ιερατείου.

Στην προκείμενη περίπτωση δεν έχει νόημα να ψάχνουμε αν οι διαδηλωτές είναι στην πραγματικότητα οπαδοί του «προοδευτικού» για τα σημερινά ιρανικά δεδομένα Μουσαβί ή αν είναι επαναστάτες που στρέφονται ενάντια στο καθεστώς γενικά. Αυτό που έχει σημασία είναι ότι πολύς κόσμος έχει κατέβει στους δρόμους, φωνάζοντας «ενάντια στη δικτατορία του Χαμενεΐ», ζητώντας ουσιαστικές μεταρρυθμίσεις. Οι υποψίες για την εκτεταμένη νοθεία έδωσαν την αφορμή για να εκφραστεί ένα ρεύμα αμφισβήτησης του θεοκρατικού καθεστώτος, που ζητά μεταρρυθμίσεις και ουσιαστικές κινήσεις φιλελευθεροποίησης. Είναι γνωστό ότι τα τελευταία χρόνια έχουν αρχίσει να διαδίδονται πολλές δυτικές ιδέες και πρότυπα ζωής, τα οποία έρχονται σε άμεση αντίθεση με τις πουριτανικές και αυταρχικές αρχές του καθεστώτος[1]. Οι σημερινές κινητοποιήσεις εκφράζουν με τρόπο ρητό αυτή την αντίθεση. Μόνο η δυναμική αυτού του ρεύματος επέτρεψε, εξάλλου, στον αντιπολιτευόμενο ηγέτη Χ. Μουσαβί να προβεί σε αυτή την άνευ προηγουμένου αμφισβήτηση της επίσημης αρχής.

Εκφράζουμε την αλληλεγγύη μας στον Ιρανικό λαό, στα πλαίσια της πλήρους υποστήριξης οποιουδήποτε κινήματος στρέφεται ενάντια στα θεοκρατικά και αυταρχικά καθεστώτα. Φυσικά η οικοδόμηση ενός καθεστώτος δυτικού τύπου δεν είναι το ιδεώδες. Αλλά (θα έπρεπε να) είναι προφανές ότι ένα καθεστώς δυτικού τύπου, όπου τα στοιχειώδη ανθρώπινα και κοινωνικά δικαιώματα είναι κατακτημένα και σε ουσιαστικό (αλλά όχι απόλυτο) βαθμό σεβαστά, είναι αμέτρητες φορές προτιμότερο και περισσότερο επιθυμητό από ένα θεοκρατικό, δικτατορικό καθεστώς. Εξάλλου μόνο σε ένα φιλελεύθερο ολιγαρχικό καθεστώς, όπως τα δυτικά, μπορεί να αναπτυχθεί υπό ομαλές συνθήκες μια πραγματική επαναστατική και δημοκρατική πολιτική δραστηριότητα. Στα καθεστώτα που κυβερνά το Ιερατείο, όπου τα στοιχειώδη δικαιώματα δεν αναγνωρίζονται καν, όπου απαγορεύεται να είναι κανείς ομοφυλόφιλος και η μοιχεία τιμωρείται με λιθοβολισμό δεν υπάρχει δυνατότητα για τέτοιου είδους δράσεις, παρά μόνο για εξεγερσιακά ξεσπάσματα όπως το σημερινό.

Η ηρωική στάση των ιρανών ανδρών και γυναικών (ειδικά των δεύτερων τολμούμε να πούμε!) μας δείχνει, για μια ακόμα φορά, πως, όταν σημαντικά κομμάτια της κοινωνίας κατεβαίνουν στο δρόμο και απαιτούν αλλαγές, οι προφάσεις των διάφορων ένοπλων «εξαγωγέων» δημοκρατίας και ανθρωπίνων δικαιωμάτων χάνουν κάθε περιτύλιγμα αληθοφάνειας. Οι κοινωνίες δημοκρατικοποιούνται, όταν το κατακτούν οι λαοί τους και όχι όταν τους επιβάλλονται άνωθεν και με στρατιωτικά μέσα καθεστωτικές αλλαγές. Το αν οι μάζες που έχουν βγει τις τελευταίες μέρες στους δρόμους θα καταφέρουν να αναγκάσουν το καθεστώς σε κάποιου είδους παραχωρήσεις ή ακόμα και μεταρρυθμίσεις είναι άγνωστο (αν και ίσως όχι ιδιαίτερα πιθανό). Αυτό όμως που ξέρουμε και το οποίο θεωρούμε εξόχως ενθαρρυντικό είναι ότι για πρώτη φορά μετά το 1979 σημαντικό κομμάτι του πληθυσμού κατέβηκε αυτόνομα στο δρόμο, αμφισβητώντας ανοιχτά τις επίσημες αρχές.








__________________
[1] Βλ. π.χ. το άρθρο του Γ. Τριανταφύλλου «Κλεμμένα φιλιά στους δρόμους της Τεχεράνης. Ένα βιβλίο για τη σεξουαλική επανάσταση στο Ιράν», Ελευθεροτυπία, 11.6.2009.

Sunday 14 June 2009

Μάγμα, τεύχος 4

Κυκλοφόρησε το τέταρτο τεύχος του περιοδικού μας.




Περιεχόμενα του τεύχους:

-Αυτονομία ή Βαρβαρότητα: Η οικονομική κρίση - τα αδιέξοδα, οι προοπτικές

-Στέφανος Τακτικός: Τρώμε τώρα! (σ.σ. τις σάρκες μας)

-Αντρέ Γκορζ: Η εργασία κατά την έξοδο από τον καπιταλισμό ή η έξοδος από τον καπιταλισμό έχει ήδη ξεκινήσει

-Θανάσης Πολλάτος: Αποχαιρετισμός στο προλεταριάτο

-Ραλφ Φικς: Μπορείς αν θες, αρκεί να το κάνεις οικολογικά! Από την κριτική του καταναλωτισμού στην πολιτική καταναλωτή

-Νίκος Ν. Μάλλιαρης: Για την Εξέγερση του Δεκεμβρίου 2008

-Σπύρος Απέργης: Η Εξέγερση του Δεκεμβρίου και τα ανθρώπινα δικαιώματα

-Γιώργος Αναστασόπουλος: Όψεις του σύγχρονου ελληνικού εθνικιστικού φαντασιακού

-Φιλίπ Γκοτρό: Socialisme ou Barbarie 1962-1963: από τις ρωγμές στο σχίσμα

-Κώστας Παπαϊωάννου: Η εργατική διαχείριση και το πρόβλημα της γραφειοκρατίας

-Μπολσεβικισμός και επανάσταση

-Βιβλιοπαρουσιάσεις


Σημεία πώλησης:

Αθήνα

-Πολιτεία, Ασκληπιού 3

-Εναλλακτικό Βιβλιοπωλείο, Θεμιστοκλέους 37

-Ναυτίλος, Χαριλάου Τρικούπη 28

-Ελεύθερος Τύπος, Βαλτετσίου 53

-Αλφειός,Χαριλάου Τρικούπη 22

-Νέα Δημοκρατία, Ρηγίλλης 18 (κος Λευτέρης)


Θεσσαλονίκη

-Κεντρί, Δημητρίου Γούναρη 22

-Σαιξπηρικόν, Εθν. Αμύνης 14



Λιβαδειά

-Άρτιο, Δημ. Παπασπύρου 26


Βόλος

-Subway, Π. Μελά

Μπορείτε να μας στείλετε mail στο a_ou_b@yahoo.com για να σας το στείλουμε με αντικαταβολή.

Saturday 13 June 2009

Η οικολογική κρίση και το πρόταγμα της από-ανάπτυξης

Αυτή είναι η εισήγηση της ομάδας μας στην εκδήλωση που διοργανώσαμε στο Παιδαγωγικό, την Παρασκευή 12 Ιουνίου:




Η οικολογική κρίση
Ο Πλανήτης μας βρίσκεται αντιμέτωπος με μια οικολογική κρίση δίχως προηγούμενο. Η λέξη «κρίση» στην προκειμένη περίπτωση δεν αποτελεί σχήμα λόγου, αλλά αυστηρή κυριολεξία: πρόκειται για μια κατάσταση μέγιστης κρισιμότητας, η οποία μας εξαναγκάζει να πάρουμε θεμελιώδεις αποφάσεις που θα καθορίσουν το μέλλον και την εξέλιξη του πλανήτη. Η προοπτική του οικολογικού κραχ δεν είναι καθόλου ακραία: υπερθέρμανση του πλανήτη, φαινόμενο του θερμοκηπίου, κλιματική αλλαγή, σταδιακή εξάντληση των φυσικών πόρων, διατάραξη της βιοποικιλότητας. Το γεγονός ότι τα τελευταία χρόνια γίνεται διαρκώς λόγος για το οικολογικό ζήτημα ακόμα και από την κυρίαρχη ιδεολογία, η διάδοση ρευμάτων και θεωριών όπως ο πράσινος καπιταλισμός και η βιώσιμη ανάπτυξη ή ακόμα η τάση να προστίθενται «πράσινες» διαστάσεις σε όλες σχεδόν τις δραστηριότητες της κοινωνικής ζωής και της κατανάλωσης δείχνει την κρισιμότητα της κατάστασης.

Στο διάστημα π.χ. 2000-2007 η γη θερμάνθηκε γρηγορότερα από ότι αναμενόταν. Ο ετήσιος ρυθμός αύξησης των εκπομπών CO2 τα τελευταία χρόνια ήταν τριπλάσιος σε σχέση με αυτόν της δεκαετίας του 1990. Οι προβλέψεις των επιστημόνων, πάνω στις οποίες βασίστηκε ο φιλοπεριβαλλοντικός προγραμματισμός των κρατών, έχουν ήδη αποδειχθεί περιοριστικές ως προς τις εκτιμήσεις τους. Αυτό σημαίνει ότι ακόμα και οι πιο φιλόδοξες φιλοπεριβαλλοντικές πολιτικές ορισμένων κρατών, που βασίζονται σε τέτοιου είδους εκτιμήσεις, είναι απλά μπαλώματα του πραγματικού προβλήματος, ακόμα και για τα δικά τους δεδομένα.

Μια σειρά από προβλήματα της καθημερινής μας ζωής οφείλονται σε ένα συγκεκριμένο τρόπο αντιμετώπισης της φύσης: μόλυνση της ατμόσφαιρας και του εδάφους, νερό μολυσμένο με κάθε λογής επικίνδυνα μέταλλα, τρόφιμα επικίνδυνα από τη χρήση φυτοφαρμάκων, τοξικών λιπασμάτων και ορμονών, γενετικά τροποποιημένοι οργανισμοί κ.ά. Ό,τι νομίζουμε πως κερδίζουμε από την εντατικοποίηση της αγροτικής και κτηνοτροφικής παραγωγής, από τη μείωση του κόστους βιομηχανικής παραγωγής, από τους αγχογόνους ρυθμούς εργασίας, που θα μας εξασφάλιζαν μεγαλύτερη καταναλωτική δύναμη, το ξοδεύουμε σε ψυχοθεαπευτές, σε χημειοθεραπείες και σε μπάι πας. Αν πιστέψαμε πως η ευτυχία κρύβεται στην οικονομική μεγέθυνση, στην απόκτηση ολοένα και περισσότερων αγαθών, κάναμε λάθος. Είναι γνωστό πως μια μεγάλη φυσική καταστροφή (π.χ. ένας σεισμός) αυξάνει τους ρυθμούς ανάπτυξης όπως και το ΑΕΠ, μέσω των δαπανών για την ανοικοδόμηση, την περίθαλψη των θυμάτων κ.λπ. Μετράνε όμως οι βλακώδεις οικονομικοί δείκτες τον ανθρώπινο πόνο που προκαλούν οι φυσικές αυτές καταστροφές; Ή μήπως μετράνε τα καρδιαγγειακά νοσήματα που οφείλονται αποκλειστικά στην «ανάπτυξη» και στο σύγχρονο τρόπο ζωής (διατροφικά πρότυπα, άγχος και στρες, καθιστική ζωή κ.λπ.);

Καπιταλισμός, παραγωγισμός, καταναλωτισμός
Μέχρι εδώ πολλοί θα συμφωνούσαν. Τουλάχιστον σε ό,τι αφορά στη διαπίστωση του προβλήματος. Η συζήτηση, αντίθετα, ξεκινά, όταν τεθεί το ερώτημα για τα αίτια του προβλήματος. Για εμάς δεν είναι διόλου τυχαίο ότι κατά τη διάρκεια του τελευταίου αιώνα προκλήθηκε αυτή η άνευ προηγουμένου οικολογική καταστροφή: ολόκληρη η προηγούμενη περίοδος της ανθρώπινης ιστορίας δε μπόρεσε να προκαλέσει ούτε τα μισά απ’ όσα προκάλεσαν οι τελευταίοι 2 αιώνες. Αυτή η εξέλιξη σχετίζεται άμεσα με το γεγονός ότι τους τελευταίους δυο αιώνες βρίσκεται σε πλήρη ακμή και ανάπτυξη το κοινωνικοοικονομικό σύστημα του καπιταλισμού.

Ο καπιταλισμός δεν είναι απλώς ένα οικονομικό σύστημα ή ένας τρόπος παραγωγής. Είναι μια συνολική μορφή οργάνωσης της κοινωνίας, μια κοινωνική θέσμιση, που βασίζεται σε συγκεκριμένες αξίες και σημασίες. Η καπιταλιστική ιδεολογία είναι βαθιά εμποτισμένη από τη σημασία της ανάπτυξης: η ανθρώπινη ευτυχία θα πραγματωθεί μέσα από την απεριόριστη ανάπτυξη της παραγωγής και της κατανάλωσης. Όσο περισσότερα αγαθά αποκτάς, τόσο πιο ευτυχισμένος γίνεσαι. Να παράγεις και να καταναλώνεις, αυτός είναι ο σκοπός της ζωής σου. Αυτή ακριβώς η αντίληψη βρίσκεται πίσω από τη βιομηχανική επανάσταση και την πρωτόγνωρη ιστορικά εκμετάλλευση της τεχνολογικής προόδου για χάρη της παραγωγής. Για τον καπιταλισμό η γη είναι ένα μεγάλο χωράφι προς εκμετάλλευση, το οποίο οφείλει να κυριαρχηθεί μέσω της τεχνικής και επιστημονικής προόδου. Η κοινωνική οικολογία (ο όρος που υιοθέτησε ο Μάρεϊ Μπούκτσιν για να περιγράψει τη δική του οπτική πάνω στο πολιτικό, κοινωνικό και οικολογικό ζήτημα, οπτική πολύ κοντινή με όσα περιγράφουμε εδώ ως «πρόταγμα της από-ανάπτυξης») θέλει την προσπάθεια ολοσχερούς εκμετάλλευσης και κυριάρχησης που ασκεί ο άνθρωπος πάνω στη φύση να είναι μέρος μιας γενικότερης τάσης κυριάρχησης και εκμετάλλευσης που εμφανίστηκε μέσα στην ιστορία και που θύματά της υπήρξαν εκτός από τη φύση και ποικίλες κοινωνικές κατηγορίες και ομάδες. Η κυριαρχία επί της φύσης και οι διάφορες μορφές κυριαρχίας επί του ανθρώπου (οικονομική και πολιτική ανισότητα, ανταγωνισμός, ιεραρχία, ανισότητα των φύλων, εθνικιστική και ρατσιστική βία κ.λπ.) αποτελούν μέρος του γενικότερου φαντασιακού της κυριαρχίας.

Όπως είναι προφανές, η αύξηση της παραγωγής και της κατανάλωσης έχει ένα φυσικό όριο: δε μπορείς να απομυζείς απεριόριστα έναν πλανήτη του οποίου οι πόροι είναι περιορισμένοι. Περιττό να πούμε πως ο πλανήτης θα καταστρέφονταν εν ριπή οφθαλμού αν οι υπανάπτυκτες χώρες υιοθετούσαν τα δυτικά πρότυπα. Ας φανταστούμε μονάχα το οικολογικό κόστος (σε ενέργεια, οδικό δίκτυο, μόλυνση της ατμόσφαιρας κ.λπ.) της εξαγγελίας «ένα αμάξι για κάθε δύο Κινέζους». Συνεπώς, το οικολογικό πρόβλημα είναι άμεσα συνδεδεμένο και με μια δομική ανισότητα. Η ευημερία της Δύσης βασίζεται στη δυστυχία (εκμετάλλευση, ανισότητες, πείνα, επιδημίες) όλων των υπολοίπων.

Αν όμως ο καθεαυτό βιομηχανικός καπιταλισμός του 19ου αιώνα έθεσε τις βάσεις της μελλοντικής οικολογικής υποβάθμισης, οφείλουμε να παρατηρήσουμε ότι αυτή η μορφή καπιταλισμού συνοδευόταν από μια πουριτανική ηθική, η οποία βασιζόταν στην αρχή της ετεροχρονισμένης ικανοποίησης: οι άνθρωποι αποταμίευαν, βλέποντας τη ζωή υπό ένα γραμμικό χρόνο, που θυσίαζε το παρόν σε ένα απροσδιόριστο μέλλον. Οι κοινωνίες του βιομηχανικού καπιταλισμού ήταν κοινωνίες της παραγωγής και της εργασίας, όπου κυριαρχούσε ο σφιχτοχέρης καπιταλιστής (θείος Σκρουτζ). Μαζί με την άγρια εκμετάλλευση του μεγάλου μέρους του εργατικού πληθυσμού, αυτός ο παράγοντας περιόριζε την ανάπτυξη της μαζικής κατανάλωσης. Αντίθετα, κατά τη μεταπολεμική περίοδο αρχίζει να διαμορφώνεται ένα νέο είδος καπιταλισμού, το οποίο μπορεί να χαρακτηριστεί ως καπιταλισμός της κατανάλωσης. Η πουριτανική ηθική της αστικής τάξης, όπως και της παραδοσιακής προλεταριακής κουλτούρας ή των μικροαστών, αρχίζει σταδιακά να υποχωρεί και δίνει τη θέση της σε ένα νέο, επιτρεπτικό μοντέλο ζωής. Οι κοινωνίες της κατανάλωσης δε βασίζονται πια στην αρχή της ετεροχρονισμένης ικανοποίησης και της αποταμίευσης, αλλά στην άμεση ικανοποίηση των επιθυμιών και στη σπατάλη. Οι κοινωνίες της παραγωγής, όπου κυριαρχεί η εργασία, αντικαθίστανται από κοινωνίες όπου τα πρωτεία βρίσκονται στα χέρια της κατανάλωσης.

Μέσα στις κοινωνίες της κατανάλωσης τα πάντα σχεδόν καθορίζονται από μια βαθιά τάση προς την αποκομιδή, δηλαδή προς τη δημιουργία απορριμμάτων[1]. Κεντρική δραστηριότητα των ατόμων δεν είναι πια η απόκτηση και η αποταμίευση αλλά η αντικατάσταση: αγοράζουμε κάτι σχεδόν για να το πετάξουμε την αμέσως επόμενη στιγμή και να το αντικαταστήσουμε με κάτι καινούργιο. Για το λόγο αυτό ο αμερικανός κοινωνιολόγος Ντέηβιντ Ρήσμαν είχε συσχετίσει την καταναλωτική κοινωνία με την κοινωνία των ινδιάνων Κβακιούτλ που στις περίφημες γιορτές τους (πότλατς) συναγωνίζονταν μεταξύ τους στην καταστροφή του πλούτου που είχαν αποκτήσει. Μέσα στις κοινωνίες της κατανάλωσης τα εμπορεύματα παύουν να αποτελούν αξίες χρήσης και καταναλώνονται ως ενσαρκώσεις κοινωνικού κύρους. Εξού και το φαινόμενο των μαρκών: οι άνθρωποι καταναλώνουν όχι βάσει του κριτηρίου της αποδοτικότερης και ορθολογικότερης κάλυψης των υλικών αναγκών τους, αλλά αναζητώντας τα προϊόντα εκείνα που θα τους δώσουν κύρος στα μάτια των «ανταγωνιστών» τους. Οι κοινωνίες της κατανάλωσης χαρακτηρίζονται από μια βαθειά κρίση νοήματος : οι συλλογικές αξίες και τα πρότυπα αποσυντίθενται κι έτσι τα άτομα αδυνατούν να βρουν κάποιο περιεχόμενο στη ζωή τους. Πασχίζουν να καλύψουν το κενό νοήματος απ’ το οποίο υποφέρουν, προσπαθώντας να δομήσουν προσωπικές ταυτότητες μέσα από την κατανάλωση συγκεκριμένων προϊόντων και υπηρεσιών, τα οποία υποτίθεται ότι τους επιτρέπουν να «διακρίνονται» από τους καταναλωτικούς ανταγωνιστές τους. Μέσα στις σημερινές κοινωνίες, με το βαθύ πρόβλημα του προσανατολισμού και του αληθινού νοήματος της ζωής, η ίδια η κατανάλωση, η άσκοπη σπατάλη, συνιστά τη βασική ενασχόληση. Η ενασχόληση αυτή, ανίκανη εκ των πραγμάτων να γεμίσει το κενό, αποτελεί έναν τρόπο αποπροσανατολισμού ικανό να στρέψει το βλέμμα μας μακριά από αυτό που δεν είναι εκεί.

Αυτός ο τύπος κοινωνίας είναι βαθύτατα αντιοικολογικός. Πρώτον, επειδή αυξάνει σε τεράστιο βαθμό την παραγωγή, η οποία προορίζεται πλέον να καλύψει μια διογκωμένη, καθαρά καταναλωτικής φύσης ζήτηση. Η αυτοκινητοβιομηχανία Φορντ, για παράδειγμα, παρήγαγε το περίφημο μοντέλο Τ από το 1908 ως το 1927. Σήμερα, αντιθέτως, παράγονται κάθε χρόνο πάνω από 50 διαφορετικά μοντέλα αυτοκινήτων. Ταυτόχρονα, η καταναλωτική κοινωνία ευνοεί με κάθε τρόπο τη σπατάλη και την ανευθυνότητα. Οι άνθρωποι παύουν να είναι εγκρατείς και γίνονται υπερκαταναλωτικοί, πιστεύοντας ότι έτσι θα καλύψουν το κενό νοήματος που γεννά ο καπιταλισμός. Οι απλούστερες καθημερινές λειτουργίες υποτάσσονται στη γενική επιτρεπτικότητα και ανευθυνότητα: αφήνουμε τα φώτα αναμμένα, χρησιμοποιούμε το αυτοκίνητο ή το αεροπλάνο για πολύ μικρές αποστάσεις, καταναλώνουμε μαζικά προϊόντα μιας χρήσης και γενικά αδιαφορούμε για τις επιπτώσεις αυτών που κάνουμε.

Ο παραγωγισμός που είναι σύμφυτος στον καπιταλισμό βρίσκει την ιδεώδη του έκφραση μέσα στις κοινωνίες της κατανάλωσης. Είναι εξάλλου γνωστό ότι η σταδιακή δημιουργία των καταναλωτικών κοινωνιών, από τη δεκαετία του 1920, ήταν αυτή που επέτρεψε στο σύστημα να ξεπεράσει τις κρίσεις υπερπαραγωγής του: βελτίωσε το επίπεδο της ζωής της μεγαλύτερης μάζας του πληθυσμού και εξασφάλισε νέες, αυτό-αναπαραγόμενες αγορές για τα προϊόντα του.

Το πρόταγμα της από-ανάπτυξης και η αλλαγή του τρόπου ζωής μας
Όπως γίνεται προφανές, το οικολογικό πρόβλημα συνδέεται άμεσα με το μοντέλο ζωής που επικρατεί μέσα στις σημερινές καπιταλιστικές κοινωνίες, πλούσιες και αναπτυσσόμενες. Ως εκ τούτου, κάθε οικολογικό κίνημα που θέλει να είναι ειλικρινές, οφείλει να θέτει ως κεντρική του προτεραιότητα το ζήτημα μιας θεμελιακής αλλαγής του σημερινού, καταναλωτικού τρόπου ζωής και όλων όσων αυτός συνεπάγεται (ηθική της σπατάλης και της ανευθυνότητας κ.λπ.). Κάτι τέτοιο δε μπορεί να επιτευχθεί παρά μέσα από μια διαρκή και ριζική πολιτιστική κριτική : από μια κριτική, δηλαδή, που θα στοχεύει τον τρόπο ζωής και τη μορφή οργάνωσης της καθημερινότητας μέσα στις σημερινές κοινωνίες. Τα «νέα κοινωνικά κινήματα» της δεκαετίας του ’60 και του ’70, από τα οποία προέκυψε το οικολογικό κίνημα αλλά και το ρεύμα της από-ανάπτυξης, κινήθηκαν προς μια τέτοια κατεύθυνση.

Το πρόταγμα της από-ανάπτυξης, τις ιδέες του οποίου ακολουθούμε στην ανάλυσή μας, βασίζεται σε αυτή την παραδοχή. Ενδεικτικά τέτοιου είδους αλλαγών είναι τα 5 σημεία που προτείνει ο Σερζ Λατούς: μείωση, επαναχρησιμοποίηση, επισκευή, ανακύκλωση, επιβράδυνση.

1) Μείωση : οφείλουμε να περιορίσουμε τις καταναλωτικές μας ανάγκες υιοθετώντας ένα μοντέλο «εθελούσιας ολιγάρκειας». Να καταναλώνουμε λιγότερο, αλλά να ζούμε καλύτερα. Να ανακαλύψουμε δηλαδή ξανά την ποιότητα και την αξία χρήσης των προϊόντων. Οφείλουμε ακόμα να περιορίσουμε τις ανάγκες μας σε ενέργεια. Να κρίνουμε κάθε φορά αν η ενεργοβόρος δραστηριότητά μας είναι απαραίτητη. Μπορούμε π.χ. να σταματήσουμε να χρησιμοποιούμε το ασανσέρ, να χρησιμοποιούμε το ποδήλατο ως μέσο μεταφοράς, να περιορίσουμε την κατανάλωση ηλεκτρικής ενέργειας, να περιορίσουμε τη χρήση του αεροπλάνου και του αυτοκινήτου για μικρές αποστάσεις, τις άσκοπες μετακινήσεις ή τις ενεργοβόρες μεταφορές καταναλωτικών αγαθών από την άλλη άκρη του πλανήτη κ.ά. Δεν χάθηκε ο κόσμος αν δεν πάμε διακοπές στην Ινδονησία ούτε αν δε φάμε μπανάνες από το Εκουαδόρ.

2) Επαναχρησιμοποίηση: οφείλουμε να περιορίσουμε τη χρησιμοποίηση υλικών μιας χρήσης. Τα υλικά συσκευασίας αποτελούν μια τεράστια πηγή παραγωγής σκουπιδιών και μια τεράστια πηγή σπατάλης. Μπορούμε να σταματήσουμε να χρησιμοποιούμε πλαστικά ποτήρια ή μπουκάλια μιας χρήσης, σακουλάκια και σακούλες μιας χρήσης, ξυραφάκια μιας χρήσης, προφυλακτικά μιας χρήσης (καλά, ας μη φτάσουμε ως εδώ).

3) Επισκευή : χάλασε το κινητό, ο υπολογιστής, το αμάξι; Πάρε άλλο· που θα πει δημιούργησε νέα απορρίμματα (λες και δεν έχουμε ήδη αρκετά), των οποίων η διαχείριση είναι πολύ δύσκολη, αφού η τοξικότητα που εκλύεται κατά την αποσύνθεσή τους είναι μεγάλη. Αλλά επίσης η αγορά καινούργιων προϊόντων αντί της επισκευής των παλιών σημαίνει κατασπατάληση υλικών, ενέργειας και εργασίας. Οπότε, μην πάρεις καινούργιο, απλά επισκεύασε το παλιό. Βέβαια, υπάρχει εδώ ένα πρόβλημα: ολόκληρη η σημερινή οικονομία, η οικονομία της καταστροφής και της σπατάλης, είναι προσανατολισμένη προς άλλη κατεύθυνση. Η επισκευή είναι ακριβότερη και δυσκολότερη από την αγορά νέου προϊόντος. Έτσι λειτουργεί η καταναλωτική κοινωνία και γι’ αυτό χρειάζεται να επεκταθεί κάθε προσπάθεια αληθινής αυτό-παραγωγής, δηλαδή κάθε προσπάθεια εξοικείωσης των καταναλωτών με την παραγωγή των προϊόντων ούτως ώστε να μπορούν οι ίδιοι, με ένα είδος αλληλοβοήθειας να επισκευάζουν ό,τι χρειάζεται να επισκευαστεί.

4) Ανακύκλωση: τα οφέλη της ανακύκλωσης είναι γνωστά. Παρ’ όλα αυτά σε πολλές περιοχές δεν υπάρχει δίκτυο ανακύκλωσης, συνεπώς η πίεση προς του δήμους να υιοθετήσουν τέτοια προγράμματα όπως επίσης και η προτίμηση ανακυκλώσιμων προϊόντων είναι απαραίτητη. Επιπλέον, η ανακύκλωση όλων των υλικών που μπορούν να ανακυκλωθούν (όχι δηλαδή μόνο του χαρτιού και του αλουμινίου) θα έδινε μια λύση και στο πρόβλημα των σκουπιδιών.

5) Επιβράδυνση: το ζήτημα της επιβράδυνσης έχει να κάνει με την υιοθέτηση ενός εντελώς διαφορετικού τρόπου ζωής. Οι ρυθμοί ζωής, υπεύθυνοι για το άγχος και το στρες που κάνουν τη ζωή στις μεγαλουπόλεις αφόρητη, οφείλουν να χαλαρώσουν. Και μπορούν να χαλαρώσουν στο πλαίσιο μιας κοινωνίας όπου δε θα μετρώνται τα πάντα με τους όρους του χρήματος και της οικονομικής αποδοτικότητας, αλλά κεντρική θέση θα διατηρεί το πρότυπο μιας ισορροπημένης ζωής με τον ελεύθερο χρόνο βασικό συστατικό της. Η ίδια η σημασία της εργασίας σε μια τέτοια κοινωνία θα μεταστρέφονταν και θα τοποθετούνταν στην πραγματική της θέση. Η μείωση των ωρών εργασίας είναι ένα απαραίτητο βήμα για τη μετάβαση από την κοινωνία της εργασίας, όπου ο άνθρωπος μετατρέπεται σε ένα ρομπότ που εργάζεται και καταναλώνει, στην κοινωνία του ελεύθερου χρόνου, όπου ο άνθρωπος έχει τη δυνατότητα να αναπτύξει ολόπλευρα την προσωπικότητά του αποφεύγοντας τις μονοσήμαντες εμμονές. Κάτι τέτοιο θα μπορούσε να δώσει λύση και στο πρόβλημα της ανεργίας.

Η υιοθέτηση του προτάγματος της από-ανάπτυξης σημαίνει την υιοθέτηση μιας νέας ηθικής. Όπως υποστήριζε ο Μπούκτσιν, η επαναστατική αλλαγή της κοινωνίας απαιτεί μια αντίστοιχη ηθική επανάσταση. Ο μεγάλος φιλόσοφος του Διαφωτισμού, Ιμμάνουελ Καντ πίστευε πως ένας ηθικός κόσμος μπορεί να επιτευχθεί, αν κάθε άνθρωπος συλλογίζεται πριν από κάθε πράξη του το αντίκρισμα που θα είχε η μίμησή της από όλους τους ανθρώπους. Έτσι και στη δική μας περίπτωση, το πρόταγμα το από-ανάπτυξης μας καλεί να σκεφτούμε πριν από κάθε πράξη μας το οικολογικό της βάρος. Γιατί, όπως είναι γνωστό, καθένας από μας κουβαλά στις πλάτες του το οικολογικό του αποτύπωμα, δηλαδή τη δική του συμβολή στην καταστροφή του πλανήτη. Ο σκοπός είναι ο καθένας από μας να προσπαθεί κάθε μέρα να κάνει το πέρασμά του από δω όσο το δυνατόν λιγότερο καταστροφικό. Προς αυτή την κατεύθυνση μπορούμε όλοι να επανεξετάσουμε τις καθημερινές μας συνήθειες και να κρίνουμε πόσο συντελούν στην καταστροφή του πλανήτη.

Συνεπώς, η σημασία των 5 σημείων είναι διπλή. Καταρχάς είναι «υλική»: αν ένα μεγάλο μέρος του πληθυσμού των πλούσιων χωρών υιοθετούσε τέτοιου είδους πρακτικές και αν αυτό το ρεύμα μπορούσε να καταστεί μια «κρίσιμη μάζα», θα μπορούσε, αν όχι να βελτιώσει την κατάσταση, τουλάχιστον να επιβραδύνει σε ουσιαστικό βαθμό την προϊούσα οικολογική καταστροφή. Η σημασία των 5 σημείων όμως είναι και «πνευματική». Έχει να κάνει με το γεγονός ότι τέτοιου είδους πρακτικές, έστω κι αν δεν τίθενται στα πλαίσια μιας επαναστατικής αλλαγής των σημερινών κοινωνιών, προπαγανδίζουν εμπράκτως ένα νέο τρόπο ζωής. Είναι δείγματα μιας κουλτούρας διαφορετικής από τη σημερινή, μιας κουλτούρας που βασίζεται στην υπευθυνότητα και εναντιώνεται στη σπατάλη.

Το πρόταγμα της από-ανάπτυξης, όπως λέει και το όνομά του, είναι ένα πολιτικό ρεύμα που υποστηρίζει την έξοδο από την ιδεολογία της ανάπτυξης και του παραγωγισμού. Με αυτό τον τρόπο στρέφεται εκ των πραγμάτων ενάντια στον καπιταλισμό και ενάντια στην κυρίαρχη θέση που δίνει αυτός στην οικονομία. Το πρόταγμα της από-ανάπτυξης υποστηρίζει την κατάργηση της παντοδυναμίας της οικονομίας και την αρμονική επανένταξη της οικονομίας, ως επιμέρους κοινωνικής σφαίρας, στο όλον των κοινωνικών δραστηριοτήτων: αντί να είναι ο άνθρωπος πιόνι της οικονομίας, η οικονομία οφείλει να ξαναμπεί στη θέση της και να γίνει εργαλείο εξασφάλισης των απαραίτητων υλικών πόρων. Διότι το ζήτημα της παντοδυναμίας της οικονομίας, την οποία ο καπιταλισμός ορθώνει σε κυρίαρχη κοινωνική δραστηριότητα που καθορίζει όλες τις υπόλοιπες, ξεπερνά κατά πολύ το ζήτημα της εκμετάλλευσης και των οικονομικών ανισοτήτων. Εκμετάλλευση και κυριαρχία των οικονομικά δυνατών επί των οικονομικά αδύναμων υπήρχαν στο 99,9% των κοινωνιών. Μόνο ο καπιταλισμός όμως κατάφερε να δημιουργήσει ένα είδος κοινωνίας που τρέχει πίσω από μια σχεδόν αυτονομημένη οικονομική σφαίρα. Μόνο ο καπιταλισμός κατάφερε να δημιουργήσει έναν τύπο ανθρώπου που, ανεξαρτήτως της θέσης του στην κοινωνική ιεραρχία, ασχολείται σχεδόν αποκλειστικά με την παραγωγή και την κατανάλωση.

Το πρόταγμα της από-ανάπτυξης, όπως τουλάχιστον το αντιλαμβανόμαστε εμείς, βρίσκει το νόημά του στα πλαίσια μιας ριζικής και «ανθρωπολογικής» κριτικής του καπιταλισμού και της ιδεολογίας του. Από την κριτική της εκμετάλλευσης και των οικονομικών ανισοτήτων περνάμε σε μια συνολικότερη κριτική του φαντασιακού της ανάπτυξης και του παραγωγισμού. Προφανώς, μια τέτοια πολιτιστική κριτική δε μπορεί παρά να συμβαδίζει με μια πολιτική κριτική κι έναν αγώνα που μάχεται για την κατάργηση του καπιταλιστικού συστήματος και την προσπάθεια δημιουργίας μιας αυτόνομης κοινωνίας όπου θα επικρατεί η οικονομική, πολιτική και κοινωνική ισότητα. Όπως έχει πει κι ο Μ. Μπούκτσιν, «ο ιεραρχικός τρόπος του σκέπτεσθαι και αισθάνεσθαι είναι πρόξενος μεγάλων συμφορών στην κοινωνία και απειλεί σήμερα να καταστρέψει ολόκληρο τον πλανήτη. Εμείς επιμένουμε πως το οικολογικό πρόβλημα, η αποσύνθεση του περιβάλλοντος έχουν κοινωνική προέλευση. Η στάση της κυριαρχίας πάνω στη φύση πηγάζει από την κοινωνική μας οργάνωση. Εάν θέλουμε να ζήσουμε αρμονικά με τη φύση πρέπει να εναρμονίσουμε τις σχέσεις μεταξύ μας και να εξαλείψουμε την ιεραρχία» (Μ. Μπούκτσιν, Τι είναι Κοινωνική Οικολογία, μτφρ. Μ. Κορακιανίτης, Αθήνα, Βιβλιοπέλαγος, 2000, σσ. 79-80).

Ωστόσο έχει σημασία να επιμείνουμε και στο πολιτιστικό κομμάτι της αντικαπιταλιστικής κριτικής. Όπως είδαμε, οι καταναλωτικές κοινωνίες που δημιουργεί ο καπιταλισμός χαρακτηρίζονται από μια βαθειά κρίση νοήματος και προσανατολισμού, συνέπεια της διάδοσης του ατομικισμού και της καταναλωτικής κουλτούρας. Οι κυρίαρχες αξίες και σημασίες της κοινωνίας παραπαίουν και οι άνθρωποι προσπαθούν να γεμίσουν το κενό που νιώθουν, καθώς δεν έχουν κάποιο συλλογικό σημείο αναφοράς για να πιαστούν, μέσω της κατανάλωσης και του shopping therapy. Το πρόταγμα της από-ανάπτυξης, με τη βαρύτητα που δίνει στον ζήτημα της κουλτούρας και του τρόπου ζωής, μπορεί να σκιαγραφήσει και μια προσπάθεια απάντησης στο κενό νοήματος και τον αποπροσανατολισμό που επιφέρει ο καπιταλισμός. Οι αξίες που ενσαρκώνονται στα 5 σημεία, που αναλύσαμε παραπάνω, μπορούν να ειδωθούν ως ενδείξεις μιας νέας, δημοκρατικής κουλτούρας, που θα μπορούσε να καλύψει το πνευματικό κενό μιας κοινωνίας που τρέφεται με τη συντηρούμενη έλλειψη ικανοποίησης που γεννά ο καταναλωτισμός και ο ατομικισμός. Η αποκατάσταση μιας ισόρροπης σχέσης με τη φύση μπορεί και οφείλει να συνδυαστεί με μια αντίστοιχη αλλαγή στις σχέσεις των ανθρώπων μεταξύ τους. Έτσι, μια κοινωνία της από-ανάπτυξης θα ήταν μια κοινωνία συμβιωτική, μια κοινωνία περισσότερο ειρηνική όπου θα προσπαθούσαμε να λύνουμε τις διαφορές μας με δημοκρατικά μέσα, με το διάλογο, τη διαβούλευση και την αμοιβαία υποχωρητικότητα που επιτάσσει η ανεκτικότητα.


Από-ανάπτυξη, πράσινος καπιταλισμός, πολιτική οικολογία
Για εμάς η σημασία του προτάγματος της από-ανάπτυξης έγκειται στο ότι ασκεί ορθή κριτική στην ιδεολογία του πράσινου καπιταλισμού ή της βιώσιμης ανάπτυξης, ενώ, την ίδια στιγμή, αποφεύγει τις προβληματικές πλευρές άλλων οικολογικών ρευμάτων.

Αντιμέτωποι με την πρωτοφανή οικολογική κρίση στην οποία έχει οδηγήσει ο καπιταλισμός, οι πιο σκεπτόμενοι από τους υποστηρικτές του προωθούν την ιδέα του πράσινου καπιταλισμού. Μιας μορφής καπιταλισμού, με άλλα λόγια, που όχι μόνο θα ενσωματώσει φιλικές προς το περιβάλλον πολιτικές αλλά θα βασίσει και την περαιτέρω εξέλιξή του στη λεγόμενη «πράσινη ανάπτυξη». «Η κλιματική αλλαγή και η ενεργειακή ασφάλεια ωθούν τη βιομηχανία προς τα εμπρός» διαβάζουμε σε σχετικό αφιέρωμα μεγάλης αμερικανικής εφημερίδας (International Herald Tribune, 6.11.2008). Συγγραφείς, παράλληλα, σαν το Τζέρεμι Ρίφκιν, υποστηρίζουν ότι η ευρεία εφαρμογή των λεγόμενων πράσινων –ή φιλικών προς το περιβάλλον- τεχνολογιών θα αποτελέσει τη νέα τεχνολογική επανάσταση που θα γίνει κινητήρας μιας νέας φάσης οικονομικής ανάπτυξης του καπιταλισμού. Στο ίδιο μοτίβο, αλλά με διαφορετικό φυσικά πολιτικό προσανατολισμό, κινούνται και ορισμένες σοσιαλδημοκρατικές προσεγγίσεις, που, στα πλαίσια του πιο εξανθρωπισμένου και κοινωνικά ευαίσθητου καπιταλισμού που προτείνουν, ενσωματώνουν και την απαίτηση μιας βιώσιμης ανάπτυξης. Ειδικά μετά το ξέσπασμα της παγκόσμιας οικονομικής κρίσης του 2008 και τις συζητήσεις για τον τρόπο διεξόδου από την ύφεση, πολλοί έχουν υποστηρίξει την ιδέα ενός «πράσινου New Deal», παρακινούμενοι ενδεχομένως και από τις διακηρύξεις του Ομπάμα ότι θα διαθέσει κομμάτι του οικονομικού πακέτου ενίσχυσης σε «πράσινες» επενδύσεις.

Όπως είναι προφανές, μια προσέγγιση που ακολουθεί το πρόταγμα της από-ανάπτυξης δε μπορεί παρά να είναι αντίθετη σε κάθε μορφή διαιώνισης του σημερινού συστήματος που βασίζεται στη λογική της ανάπτυξης και του παραγωγισμού. Το πρόταγμα της από-ανάπτυξης υποστηρίζει το σταδιακό μηδενισμό της οικονομικής ανάπτυξης και όχι την επιδίωξη μιας ανάπτυξης άλλου τύπου, ακόμα κι αν πράγματι θα μπορούσε να είναι βιώσιμη. Κι αυτό, διότι, όπως είδαμε, το πρόταγμα της από-ανάπτυξης δίνει μεγάλη σημασία στο ζήτημα της κουλτούρας και των αξιών μιας κοινωνίας. Αυτό που τελικά έχει σημασία δεν είναι μόνο να σωθεί ο πλανήτης και να αποφευχθεί το επερχόμενο οικολογικό κραχ. Ακόμα κι αν μπορούσαμε να εξασφαλίσουμε ότι κάτι τέτοιο δε θα συνέβαινε, οι σημερινές κοινωνίες είναι αντιμέτωπες με ένα εξίσου σοβαρό «ανθρωπολογικό» κραχ : με την καταστροφή του ανθρώπινου όντος και τη μετατροπή του σε ον της κατανάλωσης και της παραγωγής, η οποία συντελείται μέσα στις καταναλωτικές κοινωνίες. Όσο η λογική της ανάπτυξης δεν αμφισβητείται, δε γίνεται να ανακοπεί η πορεία προς την καταναλωτικοποίηση της κουλτούρας και του ανθρώπου. Σε τελική ανάλυση, η ιδεολογία του οικοκαπιταλισμού και της πράσινης ανάπτυξης δεν είναι παρά μια προσπάθεια να διαιωνιστεί ο καταναλωτισμός, μέσω της δημιουργίας μιας καταναλωτικής κοινωνίας φιλικής προς το περιβάλλον[2]. Ακόμα κι αν κάτι τέτοιο ήταν δυνατόν, εμείς θα ήμασταν αντίθετοι με μια τέτοια κοινωνία, καθώς η επαναστατική πολιτική οικολογία οφείλει να θέτει μαζί το ζήτημα του περιβάλλοντος και το ζήτημα του ανθρώπινου όντος.

Κατόπιν τούτων, η θέση που νομίζουμε ότι θα πρέπει να υιοθετεί μια ριζοσπαστική πολιτική απέναντι στις πρακτικές και την ιδεολογία του πράσινου καπιταλισμού είναι περίπου η εξής: στο «πρακτικό» και «υλικό» επίπεδο στηρίζουμε ορισμένα μέτρα που μπορεί έστω και στο ελάχιστο να περιορίζουν την περιβαλλοντική υποβάθμιση, απορρίπτοντας παράλληλα λύσεις όπως η προώθηση της πυρηνικής ενέργειας, τα βιοκαύσιμα κ.λπ. Σε αυτό το πρώτο επίπεδο, το οποίο αναφέρεται στην επιβίωση του πλανήτη, δεν πρέπει να μας ενδιαφέρει αν τα «πράσινα» μέτρα αμφισβητούν ή όχι το καταναλωτικό φαντασιακό ή αν μετατρέπουν το περιβάλλον σε μια «μεγάλη επιχείρηση»[3]. Όλα αυτά, που είναι γενικά αληθή, δεν αναιρούν ότι στο άμεσα πρακτικό επίπεδο αρκετά από τα «πράσινα» μέτρα έχουν θετική επίδραση. Ταυτόχρονα όμως, υπάρχει και το «πνευματικό» ή «πολιτιστικό» επίπεδο. Πρόκειται για το επίπεδο της κουλτούρας και των αξιών της κοινωνίας. Σε αυτό το επίπεδο οφείλουμε να ασκούμε σφοδρή κριτική στις λογικές του πράσινου καπιταλισμού, με το επιχείρημα ότι ουσιαστικά αναζητούν τη διαιώνιση της καταναλωτικής κοινωνίας, μέσω της εξασφάλισής της απέναντι στον οικολογικό κίνδυνο.

Αυτή η «διπλή» στάση μας επιτρέπει να αποφύγουμε ένα βασικό λάθος στο οποίο υποπίπτει μεγάλο μέρος των προσεγγίσεων της πολιτικής οικολογίας. Στην πλειονότητά τους αυτές οι προσεγγίσεις δεν αποδίδουν την απαραίτητη σημασία στην κριτική του τρόπου ζωής των ίδιων των ατόμων. Παραβλέπουν ότι μέσα στις καταναλωτικές κοινωνίες έχει συντελεστεί μια ουσιαστική βελτίωση των υλικών συνθηκών ζωής του μεγαλύτερου μέρους του πληθυσμού, η οποία καθιστά, πλέον, τους καταναλωτές κινητήρια δύναμη της οικονομικής ανάπτυξης. Κι έτσι στρέφουν την κριτική τους κυρίως στις πολυεθνικές εταιρίες και τα κράτη. Με αυτό τον τρόπο όμως δεν αντιλαμβάνονται τη σημασία της πολιτιστικής κριτικής του τρόπου ζωής, ακόμα και στο απλό καθημερινό επίπεδο. Γι’ αυτές τις προσεγγίσεις το ζητούμενο δεν είναι τόσο να αλλάξει, έστω και στο ελάχιστο, ο σπάταλος και ανεύθυνος τρόπος ζωής του μέσου σημερινού ανθρώπου, επειδή θεωρούν ότι το πρόβλημα είναι η κυριαρχία που ασκούν οι πολυεθνικές πάνω στη φύση και πάνω στους ανθρώπους. Οι άνθρωποι δηλαδή γίνονται αντιληπτοί αποκλειστικά και μόνο ως θύματα των κυρίαρχων στρωμάτων κι όχι ως ενεργοί μέτοχοι, μέσω της καταναλωτικής τους συμπεριφοράς, στην περιβαλλοντική υποβάθμιση. Γι’ αυτούς τους λόγους τα εν λόγω οικολογικά ρεύματα παραμένουν προσκολλημένα στο ξεπερασμένο σχήμα της αντίθεσης ανάμεσα στο ρεφορμισμό και την επανάσταση.

Από τη στιγμή που θεωρούμε ότι το πρόβλημα και οι αντιφάσεις του καπιταλισμού δεν είναι απλώς οικονομικές, αλλά ανθρωπολογικές και οικολογικές, το ζήτημα να επιλέξουμε ανάμεσα στο ρεφορμισμό και την επανάσταση δεν έχει νόημα. Είναι προφανές και αυτονόητο ότι μια πραγματική λύση των ουσιαστικών προβλημάτων των σημερινών κοινωνιών –και ειδικότερα του οικολογικού, το οποίο μας απασχολεί απόψε- θα προέλθει μόνο μέσα από την ανατροπή του καπιταλισμού και από την αντικατάστασή του από ένα άλλο είδος κοινωνίας, δημοκρατικής και αντικαταναλωτικής. Κάτι τέτοιο όμως δε μας εμποδίζει σε καμία περίπτωση να υποστηρίζουμε οποιοδήποτε μέτρο που ενδεχομένως βελτιώνει την κατάσταση και περιορίζει, έστω και ελάχιστα, την προϊούσα οικολογική κατάρρευση. Αυτό ισχύει ακόμα περισσότερο σε εποχές σαν τη σημερινή, όπου δεν υπάρχει κανένα πραγματικό επαναστατικό κίνημα με ουσιαστική κοινωνική βάση.
Αυτό που χρειάζεται, και άμεσα μάλιστα, είναι να ξεκινήσουμε να υιοθετούμε απλές και καθημερινές αλλαγές στον τρόπο ζωής μας, προωθώντας ένα μοντέλο ζωής λιγότερο σπάταλο και ανεύθυνο. Πρόκειται για μια προσπάθεια που εντάσσεται στο ευρύτερο πλαίσιο της απόπειρας να απεμπλακούμε από τα πλοκάμια της καταναλωτικής κουλτούρας μέσα στην οποία έχουμε ανατραφεί, προσπάθεια που αποτελεί, με τη σειρά της, μέρος του συνολικότερου αγώνα για τη δημιουγία μιας κοινωνίας αυτόνομης και δημοκρατικής.
___________________________
[1] Βλ. τις σχετικές αναλύσεις του Z. Bauman, Ζωή για κατανάλωση, μτφρ. Γ. Καράμπελας, Αθήνα, Πολύτροπον, 2008 και του Ε. Αρανίτση, «Οι περιπέτειες του αιτήματος», «Για να μην είσαι ό,τι τρως», 7 της Κυριακάτικης Ελευθεροτυπίας, 29.3.2009 και 12.4.2009 αντίστοιχα.

[2] Βλ. σχετικά το άρθρο του Ρ. Φικς, «Από την κριτική του καταναλωτισμού στην πολιτική καταναλωτή», περ. Μάγμα, τ. 4, Ιούνιος 2009, σσ. 42-46.

[3] Ρ. Μαντότο, Οικοκαπιαλισμός. Το περιβάλλον ως μεγάλη επιχείρηση, μτφρ. Κ. Μαράκα, Αθήνα, Στάχυ, 1996.