Monday 26 April 2010

Για ένα βαζάκι μαρμελάδα...

του ΑΝΔΡΕΑ ΡΟΥΜΕΛΙΩΤΗ


ΤΟ ισχυρότερο όπλο του καπιταλισμού για να συντρίψει τον υπαρκτό (ή ανύπαρκτο) σοσιαλισμό ήταν ο καταναλωτισμός.


Εκείνο το άτιμο το μπλουτζίν... Τα ελαστικά καλσόν... Με τα οποία ο δυτικός τουρίστας μπορούσε να αγοράσει ερωτική συντροφιά. Να εξαγοράσει συνειδήσεις.


Η ΑΦΘΟΝΙΑ των αγαθών στα σουπερμάρκετ και τα πολυκαταστήματα, η δυνατότητα που σου πρόσφερε να μπεις και ν' αγοράσεις• αυτό ήταν και είναι το ισχυρότερο όπλο του καπιταλισμού. Η ελπίδα πως αν σπουδάσεις, εκπαιδευτείς, ρισκάρεις, θα 'χεις ευκαιρίες• θα 'ναι ανοιχτοί για σένα οι ορίζοντες. Ότι σ' αυτό το ελεύθερο ανταγωνιστικό περιβάλλον μπορεί να μην καταφέρεις ποτέ να γίνεις πολύ πλούσιος, ωστόσο είχες την (ψευδ)αίσθηση πως ένα μερίδιο σού αναλογεί απ' την ανάπτυξη και απ' τον πλούτο που θα παραχθεί.

ΕΝΩ στην ανατολική Ευρώπη στεκόσουν στην ουρά για να πάρεις με το δελτίο ένα κομμάτι ψωμί, στη δυτική έμπαινες στο σουπερμάρκετ και μπορούσες ν' αγοράσεις «του πουλιού το γάλα». Νίκησε ο καπιταλισμός γιατί έφτιαξε πιο δυναμική οικονομία, προόδευσε στην εκπαίδευση και στην τεχνολογία. Και κυρίως νίκησε γιατί έχτισε την καταναλωτική κοινωνία. Και την ονόμασε: «ελευθερία»...

ΟΙ άνθρωποι αποδέχονταν τις ανισότητες και τις αδικίες όσο το οικονομικό σύστημα τους εξασφάλιζε καλύτερα σπίτια, καινούργια αυτοκίνητα, ταξίδια, σχολεία για τα παιδιά... Αυτή ήταν η βασική ιδέα: ότι απ' τον ελεύθερο ανταγωνισμό όλοι, λίγο ή πολύ, θα έβγαιναν ωφελημένοι.

Η ανάπτυξη δημιούργησε νέες θέσεις εργασίας, ενίσχυσε τα εισοδήματα και τις προσδοκίες των μικρομεσαίων κοινωνικών στρωμάτων και ο φτηνός τραπεζικός δανεισμός μεγάλωσε την αγοραστική τους δύναμη. Καινούργιο σπίτι, εξοχικό, αλλαγή αυτοκινήτου, σόπινγκ θέραπι... Μέχρι που ήρθε η ύφεση και η χρηματοπιστωτική κρίση και ο ένας χρωστάει στον άλλον κι αν πέσει κάποιος παρασύρει και πέφτουν μαζί του κι άλλοι...

Ο ΚΑΠΙΤΑΛΙΣΜΟΣ νίκησε γιατί υποσχέθηκε καλύτερη ζωή και ευημερία. Τις τελευταίες δεκαετίες τα κατάφερε φτιάχνοντας μια σαλταρισμένη καταναλωτική μεσαία τάξη με νέες τεχνητές όλο και αυξανόμενες ανάγκες.


ΤΩΡΑ ο καπιταλισμός έρχεται αντιμέτωπος μ' αυτούς που σαλτάρισε, αλλά και με τον ίδιο του τον εαυτό. Δεν έχει άλλο τρόπο επιβίωσης από το να μπει σε τροχιά ανάπτυξης και να ξαναπάρει μπροστά η καταναλωτική του μηχανή. Με δάνειο φτηνό, να πουλάς το παλιό και ν' αγοράζεις το καινούργιο μοντέλο, αυτοκινήτου, οτιδήποτε. Οταν σε πιάνει άγχος, ανία και πλήξη, να 'χεις λεφτά, κάρτες, να πας για σόπινγκ θέραπι. Ν' αγοράζεις κι άλλα μπλουζάκια για να μη φοράς τα περσινά που έφυγαν απ'τη μόδα...

ΑΝ οι νοικοκυρές του σουπερμάρκετ στέκονται μπροστά στα βαζάκια με τις μαρμελάδες, κοιτάζουν με λαχτάρα και δεν αγοράζουν, ο καπιταλισμός θα 'χει πρόβλημα. Δεν ξέρω τι ακριβώς θα συμβεί, πάντως ο Πρετεντέρης δεν θα 'ναι σε θέση να το αναλύσει...


ΥΓ. Κι όπως είπε ο Βραζιλιάνος ογκολόγος και συγγραφέας Drauzio Varella: «Στις μέρες μας δαπανώνται πέντε φορές περισσότερα χρήματα για την ανδρική ανικανότητα και την προσθετική στήθους στις γυναίκες σε σχέση με αυτά που δαπανώνται για τη θεραπεία της νόσου Αλτσχάιμερ. Ως εκ τούτου σε λίγα χρόνια θα 'χουμε ηλικιωμένους με τέλεια στύση και ηλικιωμένες με μεγάλα βυζιά που κανείς όμως δεν θα θυμάται σε τι χρησιμεύουν»...

http://www.enet.gr/?i=issue.el.home&date=17/04/2010&id=152422

Tuesday 20 April 2010

Η σιωπή στην Αμαρυνθο σπάει από τις κραυγές των γυναικών


Σχεδόν τέσσερα χρόνια μετά, το Τριμελές Δικαστήριο Ανηλίκων Χαλκίδας έκρινε παμψηφεί αθώους τους τέσσερις κατηγορούμενους για το βιασμό της 15χρονης μαθήτριας το 2006, στο λύκειο της Αμαρύνθου, στην Εύβοια, την περίοδο των μαθητικών καταλήψεων. Όπως αποφάσισε το δικαστήριο οι κατηγορούμενοι «ασέλγησαν μεν εις βάρος της κοπέλας, ωστόσο αυτό έγινε με τη θέληση της παθούσης». Η απόφαση του δικαστηρίου προκάλεσε την κατάρρευση της 19χρονης, πλέον, εντός του δικαστηρίου αλλά και την άμεση αντίδραση γυναικείων οργανώσεων.

Μάλιστα, η 19χρονη θα πρέπει τώρα να αντιμετωπίσει και πάλι τους κατοίκους της Αμαρύνθου, καθώς εναντίον της εκκρεμούν μηνύσεις για ψευδορκία, ψευδή ανωμοτί κατάθεση, ψευδή καταμήνυση, παραπλάνηση σε ψευδορκία και συκοφαντική δυσφήμηση εναντίον των τεσσάρων πρώην συμμαθητών της.

Το ιστορικό...

Το 2006, η Αμάρυνθος, μία κωμόπολη της Εύβοιας, έστρεψε το ενδιαφέρον της κοινής πάνω της όταν μία 15χρονη μαθήτρια από τη Βουλγαρία, συνοδευόμενη από τη μητέρα της, προσείλθε στο αστυνομικό τμήμα της περιοχής και κατήγγειλε το βιασμό της από τέσσερις συμμαθητές της.

Στην κατάθεσή της ανέφερε: «Ήμουν στην αίθουσα με τον Τ. Μου ζήτησε ομαδικό σεξ. Πήγα να φύγω από την αίθουσα και τότε μπήκαν και οι άλλοι κατηγορούμενοι. Ο Τ. με άρπαξε από το χέρι και με κόλλησε στον τοίχο. Ορμήσανε όλοι πάνω μου, με χάιδευαν σε όλο μου το σώμα. Εγώ προσπαθούσα να αντιδράσω. Με χτυπούσαν με σφαλιάρες. Κατόρθωσα και έφυγα κλαίγοντας. Πήγα στις τουαλέτες για να μείνω μόνη μου. Μετά από λίγο, με ακολούθησαν στην τουαλέτα. Ο Τ. με είδε να κλαίω γονατιστή και έπεσε πάνω μου γυμνός. Με πίεσε και εγώ υπέκυψα. Ήμουν πια σαν νεκρή. Στη συνέχεια, μπήκαν μέσα στην τουαλέτα και οι υπόλοιποι κατηγορούμενοι. Με ανέβασαν στο νιπτήρα. Μου κράτησαν τα χέρια και τα πόδια και ο Κ. με βίασε μέχρι που εκσπερμάτωσε. Όλοι μαζί χοροπηδούσαν σαν νικητές», είχε δηλώσει στην κατάθεσή της».

Το περιστατικό βιντεοσκοπούσαν με το κινητό τους τρεις μαθήτριες, ωστόσο τα βίντεο «χάθηκε» από τα κινητά των κοριτσιών και δεν έφτασε ποτέ ως στοιχείο στην υπόθεση. Σημειώνεται ότι οι δύο κοπέλες ήταν κατηγορούμενες για συνέργεια.

Η τοπική κοινωνία στράφηκε κατά της μαθήτριας, καταγγέλλοντας την για «ψευδομαρτυρία». Μερικά αποσπάσματα του ρεπορτάζ της Δήμητρας Κρουσταλλης για την εφημερίδα το Βήμα, το 2006, δείχνουν τον τρόπο με τον οποίο αντιμετώπισε το γεγονός η τοπική κοινωνία και οι μαθητές του λυκείου της περιοχής.

«Τους έθιγε συνέχεια τον ανδρισμό τους. Τι θέλατε να κάνουν τα παιδιά;» λέει ένας νεαρός από τη στενή παρέα των τεσσάρων. «Τι σημαίνει τους έθιγε τον ανδρισμό τους;» ρωτώ (δημοσιογράφος Δ. Κρουσταλλη). «Να, τους έλεγε ότι δεν ξέρουν τίποτα από σεξ, τους προκαλούσε» [...] «Αν σταματήσετε εσείς οι δημοσιογράφοι, τα παιδιά θα γυρίσουν στο σχολείο τους. Κι αν έγινε βιασμός, δεν πειράζει. Μικρά είναι, θα ξεχάσουν» λέει ένας 65χρονος έμπορος στον παραλιακό δρόμο του χωριού.

«Τι περιμένατε να κάνει η κόρη με το ποιον της μητέρας! Από ό,τι γονείς βγεις τέτοιος θα γίνεις!» δηλώνει κατηγορηματικά μια κοπέλα και όλοι γύρω - αγόρια και κορίτσια - συμφωνούν και υπερθεματίζουν. «Ακουσα ότι η μάνα δούλευε σε μπαρ στην Ερέτρια. Και εγώ τώρα το έμαθα...» μου ψιθυρίζει εμπιστευτικά ένας γεροδεμένος νεαρός με ύφος Πουαρό. «Ο πατέρας της στη Βουλγαρία είναι τζογαδόρος, πίνει, και τον κυνηγάει η μισή Ιντερπόλ. «Για τα αγόρια και τους γονείς τους δεν ισχύει το ίδιο;» επιμένω. «Ααα... Εσείς δεν καταλαβαίνετε τίποτα! Τα αγόρια είναι πολύ καλά παιδιά, φοβερά άτομα, από τις καλύτερες οικογένειες. Καμία σύγκριση. Βρεθήκανε μπλεγμένοι χωρίς να το καταλάβουν» συμπληρώνει ένας ακόμη μάρτυρας υπεράσπισης.

Σημειώνεται ότι οι τέσσερις κατηγορούμενοι προέρχονται από γνωστές οικογένειες του χωριού. Εκτός από τον γιο των καθηγητών, υπάρχει ένας γιος αστυνομικού και δύο γιοι εργατών.

Οι δύο γυναίκες, μητέρα και κόρη, έφυγαν για πάντα από την Αμάρυνθο και την Εύβοια, και κατέβηκαν στην Αθήνα, όπου η μαθήτρια ολοκλήρωσε το Λύκειο σε ιδιωτικό σχολείο.

«Το Δικαστήριο δεν βρήκε την αλήθεια»

Η δικαστική απόφαση προκάλεσε την οργισμένη αντίδραση πλήθους οργανώσεων. Στην επιστολή, την οποία υπογράφουν οι οργανώσεις Παγκόσμια Πορεία Γυναικών, Φεμινιστικό Κέντρο Αθήνας, Κέντρο Έρευνας και Δράσης για την Ειρήνη, Κίνηση Δημοκρατικών Γυναικών, Γυναικεία Ομάδα Αυτοάμυνας, Δίκτυο Γυναικών Ευρώπης, Πολιτικός Σύνδεσμος Γυναικών, Ομάδα Γυναικών ΟΚΔΕ-Σπάρτακος, Ομάδα φύλου Νεολαίας ΣΥΝ, Δίκτυο Γυναικών ΣΥΡΙΖΑ, Τομέας Γυναικών ΠΑΣΟΚ, Θεματική Ομάδα Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων Οικολόγων Πρασίνων, αναφέρεται :

«Oργή και θλίψη μας προκάλεσε η αθωωτική απόφαση του δικαστηρίου για την υπόθεση της Αμαρύνθου. Ήταν τον Οκτώβριο του 2006, που η ανήλικη αλλοδαπή μαθήτρια είχε καταγγείλει τον ομαδικό βιασμό της από 4 συμμαθητές της, ενώ 3 συμμαθήτριες βιντεοσκοπούσαν το «κατόρθωμά» τους.

Τρεισήμισυ χρόνια αργότερα, η υπόθεση αναβίωσε στο δικαστήριο, αλλά για εμάς είναι φανερό ότι δεν έγινε δυνατόν να βγεί στο φως η αλήθεια. Κατά τη διαδικασία κατέθεσαν περίπου 40 μάρτυρες υπέρ των κατηγορουμένων, μεταξύ των οποίων και εκπαιδευτικοί, ενώ από την πλευρά της καταγγέλλουσας δεν υπήρξε κανείς και καμία μάρτυρας, εκτός βέβαια της μητέρας της. Και μάλιστα, το δικαστήριο δεν δέχθηκε καν να υποβληθεί το πόρισμα της εξέτασης της καταγγέλλουσας από εγκεκριμένη κλινική ψυχολογίας διαπιστευμένη με διεθνή στάνταρ. Οι ίδιοι οι κατηγορούμενοι και κατηγορούμενες, ανέφεραν σημεία και τέρατα εναντίον της, σε βαθμό πραγματικού βασανιστηρίου (που το δικαστήριο δεν απέτρεψε) ενώ μέσα στην αίθουσα κυριαρχούσαν συνθήκες κατατρομοκράτησης, ώστε να μην τολμήσει κανένας και καμία να προσέλθει ως μάρτυρας για να καταθέσει αντικρούοντας τις αδιανόητες κατηγορίες.

Τις προηγούμενες από τη δίκη ημέρες, κάποιες και κάποιοι από τους κατηγορούμενους είχαν δώσει και συνεντεύξεις για τη δημιουργία κατάλληλου κλίματος, ενώ είχαν φροντίσει, από την πρώτη ημέρα της καταγγελίας κιόλας, να εξαφανιστεί το βίντεο.

Στη σύγχρονη ξενοφοβική και ρατσιστική Ελλάδα είναι προφανές ότι κυριάρχησε το κλίμα να «προστατεύσουμε τα δικά μας παιδιά έναντι της ξένης».

Στη σύγχρονη σεξιστική Ελλάδα εξακολουθεί να κυριαρχεί η άποψη ότι το θύμα του βιασμού «τα ήθελε», ότι ο βιασμός δεν είναι ξένος προς τη «γυναικεία φύση», και υπάρχουν δυστυχώς πολλές σχετικές αποδείξεις και από άλλες καταγγελίες βιασμών που εκδικάζονται δικαστήρια. Η μικρή μαθήτρια από τη Βουλγαρία τιμωρείται για το πολλαπλό έγκλημά της: 1) είναι φτωχή (είναι γνωστό ότι ήταν εργαζόμενη και παράλληλα αριστούχα μαθήτρια) 2) είναι ξένη και 3) είναι γυναίκα. Την καθορίζει, δηλαδή, «διαφορετικότητα» τάξης φυλής και φύλου, και παρ’ όλα αυτά τολμά να καταγγείλει ότι έπεσε θύμα βιασμού. Το ότι το θύμα κατέληξε αιμόφυρτο στο νοσοκομείο δεν φαίνεται να αξιολογείται από τους κρίνοντες και να αίρει κάθε ένοια «συναίνεσής» της στην «ασέλγεια» που διαπράχθηκε σε βάρος της.

Υπενθυμίζουμε ότι, 11 γυναικείες συλλογικότητες είχαν οργανώσει διαδήλωση στην Αμάρυνθο στις 4-11-2006, στην οποία είχαν συμμετάσχει εκατοντάδες γυναίκες και είχε πάρει μεγάλη δημοσιότητα. Δυστυχώς, επιβεβαιώθηκε το χειρότερο σενάριο, όπως αναφερόταν και στην τότε ανακοίνωση: «Επειδή δεν ξεχνούμε ότι ο βιασμός μπορεί να συμβεί σε κάθε γυναίκα, νέα ή μεσήλικα ή ακόμα υπερήλικα, το πρωί ή το βράδυ, σε πολυσύχναστες ή ερημικές περιοχές, συχνότερα μέσα στο ίδιο της το σπίτι. Η εποχή που, όταν η γυναίκα που έπεφτε θύμα βιασμού έπρεπε να δικαστεί και να καταδικαστεί από την κοινωνία και καμιά φορά και από τα δικαστήρια σαν να ήταν η ίδια ένοχη, πρέπει να πάψει να αναβιώνει, πρέπει να μπει στο χρονοντούλαπο της ιστορίας».

Επίσης υπενθυμίζουμε ότι υπήρξε ευρύτατη συμπαράσταση από πολύ περισσότερους φορείς, καθώς και από θεσμικά πρόσωπα. Η επιτροπή αλληλεγγύης που είχε σχηματισθεί τότε, φρόντισε για κάλυψη των πολύπλευρων αναγκών που δημιούργησε η δίωξη και ο εξοβελισμός της νεαρής μαθήτριας και της μητέρας της, για κατοικία, δουλειά και σχολείο.

Σήμερα, μετά τρεισήμισυ χρόνια, οι καθηγητές και ο διευθυντής γνωστού ιδιωτικού σχολείου το οποίο της έδωσε υποτροφία και απ’ όπου αποφοίτησε, διαβεβαιώνουν τόσο για τις επιδόσεις της όσο και για το άμεμπτο ήθος της σε όλη τη διάρκεια της φοίτησής της.

Πιστεύουμε ότι η αντιμετώπιση της υπόθεσης Αμαρύνθου εντάσσεται στο κλίμα συγκάλυψης της βίας κατά των γυναικών και της κατίσχυσης της οικογενειακής ή κοινωνικής (στην προκειμένη περίπτωση) «συνοχής» έναντι του δικαιώματος των γυναικών για αυτονομία του σώματος και σεβασμό της αξιοπρέπειας, και αναβιώνει επικυρώνοντας το πατριαρχικό δικαίωμα για τον έλεγχο του σώματος των γυναικών.

Επαναβεβαιώνουμε σήμερα την αλληλεγγύη μας προς την νεαρή, ενήλικη πλέον, παθούσα και καταγγέλλουσα, και ζητούμε την αποδοχή του αιτήματός της για έφεση της εκδοθείσας απόφασης».

Υπενθυμίζεται ότι η υπόθεση της 15χρονης είχε προκαλέσει την κινητοποίηση του πολιτικού κόσμου, με χορήγηση υποτροφίας, αλλά και του τότε αρχιεπισκόπου Χριστόδουλου. Στην Αμάρυνθο είχε οργανωθεί και πορεία διαμαρτυρίας, η οποία δέχτηκε επίθεση από κατοίκους του χωριού. Μάλιστα από την επίθεση τραυματίστηκαν και κάποιοι διαδηλωτές.

http://tvxs.gr/news/%CE%B5%CE%BB%CE%BB%CE%AC%CE%B4%CE%B1/%CE%B7-%CF%83%CE%B9%CF%89%CF%80%CE%AE-%CF%83%CF%84%CE%B7%CE%BD-%CE%B1%CE%BC%CE%AC%CF%81%CF%85%CE%BD%CE%B8%CE%BF-%CF%83%CF%80%CE%AC%CE%B5%CE%B9-%CE%B1%CF%80%CF%8C-%CF%84%CE%B9%CF%82-%CE%BA%CF%81%CE%B1%CF%85%CE%B3%CE%AD%CF%82-%CF%84%CF%89%CE%BD-%CE%B3%CF%85%CE%BD%CE%B1%CE%B9%CE%BA%CF%8E%CE%BD

Thursday 15 April 2010

Για το Μάριο Ζέρβα


Στις 11 Μαρτίου 2010 ο 28χρονος Μάριος Ζέρβας συνελήφθη στο κέντρο της Αθήνας κατά τη διάρκεια της διαδήλωσης της γενικής απεργίας της ΓΣΕΕ και της ΑΔΕΔΥ ενάντια στα κυβερνητικά μέτρα. Έκτοτε βρέθηκε αντιμέτωπος με ένα κατηγορητήριο που προέκυψε από αστυνομικές μαρτυρίες και τον περίφημο κουκουλονόμο. Εδώ και 5 βδομάδες είναι προφυλακισμένος στον Κορυδαλλό, περιμένοντας την ικανοποίηση του αιτήματος αποφυλάκισής του.


Η υπόθεση μοιάζει γραφική και τραγελαφική και μόνο που την περιγράφει κανείς. Μια αναίτια σύλληψη. Ένα κατηγορητήριο στηρηγμένο μόνο σε καταθέσεις -στο γνωστό μοτίβο- αστυνομικών, χωρίς κανένα άλλο επιβαρυντικό στοιχείο. Μια προφυλάκιση απροκάλυπτα σκανδαλώδης, υποβασταζόμενη από έναν ηθικά και πολιτικά άθλιο νόμο, που συνεχίζει να ζει και να βασιλεύει. Όλα τα στοιχεία, όλες οι μαρτυρίες, όλες οι φωτογραφίες συνηγορούν στο ότι η μόνη «εγκληματική» πράξη του Μάριου ήταν η συμμετοχή του στην πορεία. Τα ευρήματα μέσα στην τσάντα του (ένα μπουρνούζι, ένα ζευγάρι παπούτσια κι ένα σαμπουάν) δίνουν τον απαραίτητο κωμικοτραγικό τόνο στη συμπεριφορά των αστυνομικών και των δικαστικών λειτουργών καθώς και στην ανοχή μας απέναντί τους.

Το περιστατικό έρχεται να προστεθεί σε μια πληθώρα άλλων παρόμοιων (π.χ. οι περιπτώσεις του Τσάπμαν στη Θεσαλονίκη το 2003, της ζαρτινιέρας που “χτύπησε τον” Κύπριο φοιτητή, του Θ. Ηλιόπουλου το Δεκέμβρη του 2008, του φοιτητή με τις πυτζάμες, αυτού με τα πράσινα παπούτσια κ.λπ.). Είναι φανερό ότι τα αστυνομικά όργανα έχουν την νοοτροπία και την τακτική της υπερεξουσίας, της μαγκιάς, της εκδίκησης και της συκοφάντησης, αν χρειαστεί. Από την άλλη, ο θεσμός της προανάκρισης, διαβρωμένος από προκαταλήψεις και πολιτικές σκοπιμότητες, πολλές φορές αυτο-γελοιοποιείται και αυτο-ακυρώνεται. Η αδικία της ταλαιπωρίας και του βασανισμού νέων ανθρώπων, οι οποίοι μάλιστα ενδιαφέρονται και συμμετέχουν στα κοινά, δε φτάνει για να διαμαρτυρηθούμε και να απαιτήσουμε τα αυτονοήτα;

ΑΜΕΣΗ ΑΠΟΦΥΛΑΚΙΣΗ ΤΟΥ ΜΑΡΙΟΥ ΖΕΡΒΑ
ΑΜΕΣΗ ΠΡΟΦΥΛΑΚΙΣΗ ΤΟΥ ΕΓΚΛΗΜΑΤΙΚΟΥ ΚΟΥΚΟΥΛΟΝΟΜΟΥ

Tuesday 13 April 2010

Εγκώμιο της μεταμόρφωσης

Έντγκαρ Μορέν

Όταν ένα σύστημα είναι ανίκανο να θεραπεύσει τα ζωτικά του προβλήματα φθείρεται, διαλύεται ή καταφέρνει να δημιουργήσει ένα μετα-σύστημα που μπορεί να θεραπεύσει τα προβλήματά του: μεταμορφώνεται. Το σύστημα Γη είναι ανίκανο να οργανωθεί για να θεραπεύσει τα ζωτικά του προβλήματα: οι πυρηνικοί κίνδυνοι γίνονται πιο σοβαροί με τη διασπορά και με την πιθανή κατοχή ατομικών όπλων από ιδιώτες· η βιόσφαιρα υποβαθμίζεται· η παγκόσμια οικονομία είναι ανεξέλεγκτη· η πείνα επανεμφανίζεται· οι εθνο-πολιτικο-θρησκευτικές συγκρούσεις τείνουν να μετατραπούν σε πολιτισμικούς πολέμους.


Η διεύρυνση και η επιτάχυνση όλων αυτών των διαδικασιών μπορεί να εκληφθεί ως η αποχαλίνωση μιας τρομερής αρνητικής ανατροφοδότησης, ως η διαδικασία με την οποία φθείρεται ανεπανόρθωτα ένα σύστημα.


Το πιθανό είναι η φθορά. Το απίθανο αλλά δυνατό είναι η μεταμόρφωση. Τι είναι, όμως, η μεταμόρφωση; Συναντάμε αμέτρητα παραδείγματά της στο ζωικό βασίλειο. Η κάμπια που κλείνεται σε μια χρυσαλλίδα αρχίζει μια διαδικασία ταυτόχρονης αυτοκαταστροφής και αυτο-ανακατασκευής, σύμφωνα με την οργάνωση και τη μορφή της πεταλούδας· είναι διαφορετική από την κάμπια, παραμένοντας όμως η ίδια. Η γέννηση της ζωής μπορεί πιθανόν να εκληφθεί σαν τη μεταμόρφωση μιας φυσικο-χημικής οργάνωσης, που όταν φτάνει σε ένα σημείο κορεσμού, δημιουργεί τη ζώσα μετα-οργάνωση· αυτή περιλαμβάνοντας τα ίδια φυσικο-χημικά συστατικά, παράγει νέες ποιότητες.


Η δημιουργία των ιστορικών κοινωνιών στη Μέση Ανατολή, στην Ινδία, στην Κίνα, στο Μεξικό, στο Περού συνιστά μια μεταμόρφωση που ξεκινώντας από ένα μείγμα αρχαϊκών κοινωνιών κυνηγών-συλλεκτών παρήγαγε τις πόλεις, το Κράτος, τις κοινωνικές τάξεις, την εξειδίκευση της εργασίας, τις μεγάλες θρησκείες, την αρχιτεκτονική, τις τέχνες, τη λογοτεχνία, τη φιλοσοφία. Παρήγαγε όμως και δεινά: τον πόλεμο, τη δουλεία. Από τον 20ό αιώνα τίθεται το πρόβλημα της μεταμόρφωσης των ιστορικών κοινωνιών σε μια κοινωνία-κόσμο νέου τύπου, που θα περιλαμβάνει τα έθνη-κράτη χωρίς να τα καταργεί. Γιατί η συνέχιση της ιστορίας, δηλαδή των πολέμων, από τα Κράτη που διαθέτουν όπλα απόλυτης καταστροφής, οδηγεί στην ημι-καταστροφή της ανθρωπότητας. Ενώ για τον Φουκουγιάμα, οι δημιουργικές δυνατότητες της ανθρώπινης εξέλιξης εξαντλούνται με την αντιπροσωπευτική δημοκρατία και τη φιλελεύθερη οικονομία, εμείς πρέπει να σκεφτόμαστε πως, αντιθέτως, η ιστορία είναι αυτή που εξαντλείται και όχι οι δημιουργικές ικανότητες της ανθρωπότητας.


Η ιδέα της μεταμόρφωσης, πιο πλούσια από την ιδέα της επανάστασης, διατηρεί τη μεταμορφωτική της ριζοσπαστικότητα αλλά τη συνδέει με τη διατήρηση (της ζωής, της πολιτισμικής κληρονομιάς). Για να πάμε προς τη μεταμόρφωση όμως, πώς να αλλάξουμε ρότα; Ακόμα κι αν μας φαίνεται πιθανό να διορθώσουμε μερικά στραβά, είναι απίθανο να σταματήσουμε το τεχνο-επιστημονικο-οικονομικο-εκπολιτιστικό κύμα που οδηγεί τον πλανήτη στην καταστροφή. Κι όμως, η ανθρώπινη Ιστορία άλλαξε πολλές φορές ρότα. Όλα ξεκινούν πάντοτε από ένα νεωτερισμό, ένα νέο μήνυμα που ξεφεύγει από το καθιερωμένο, που είναι περιθωριακό, απλό, συχνά αόρατο στους συγχρόνους του. Έτσι ξεκίνησαν οι μεγάλες θρησκείες: ο βουδισμός, ο χριστιανισμός, ο μουσουλμανισμός. Ο καπιταλισμός αναπτύχθηκε ως παράσιτο των φεουδαλικών κοινωνιών για να ξεπεταχτεί τελικά και, με τη βοήθεια των βασιλείων, να τις διαλύσει.


Η νεωτερική επιστήμη δημιουργήθηκε ξεκινώντας από κάποια καινοτόμα και διασκορπισμένα πνεύματα, το Γαλιλαίο, το Μπέικον, το Ντεκάρτ· και έπειτα δημιούργησε τα δίκτυα και τους συλλόγους της, τρύπωσε στα πανεπιστήμια του 19ου αιώνα, κατόπιν στον 20ό αιώνα στις οικονομίες και τα Κράτη για να γίνει ένας από τους τέσσερις ισχυρούς κινητήρες του διαστημόπλοιου Γη. Ο σοσιαλισμός γεννήθηκε από κάποια αυτοδίδακτα και περιθωριοποιημένα πνεύματα του 19ου αιώνα για αν γίνει μια τρομερή ιστορική δύναμη στον 20ό. Σήμερα, χρειάζεται να ξανασκεφτούμε τα πάντα. Να ξαναρχίσουμε τα πάντα.


Στην πραγματικότητα όλα ξανάρχισαν, αλλά χωρίς να το γνωρίζουμε. Βρισκόμαστε στο στάδιο των απλών, αόρατων, περιθωριακών, διασκορπισμένων εκκινήσεων. Γιατί υπάρχει ήδη σε όλες τις ηπείρους ένας δημιουργικός αναβρασμός, μια πληθώρα τοπικών πρωτοβουλιών που έχουν την έννοια της οικονομικής, κοινωνικής, πολιτικής, γνωστικής, εκπαιδευτικής , ηθικής αναγέννησης ή αυτή της αλλαγής του τρόπου ζωής.


Αυτές οι πρωτοβουλίες δε γνωρίζονται μεταξύ τους, καμιά υπηρεσία δεν τις απογράφει, κανένα κόμμα δεν έχει ιδέα. Αλλά είναι το εκκολαπτήριο του μέλλοντος. Πρόκειται να τις αναγνωρίσουμε, να τις καταγράψουμε, να τις αντιπαραβάλλουμε, να τις καταχωρήσουμε και να τις συνδυάσουμε σε μια ποικιλία μεταρρυθμιστικών οδών. Είναι οι πολλαπλές οδοί που θα μπορέσουν αναπτυσσόμενες από κοινού να συνδυαστούν για να δημιουργήσουν μια νέα οδό, η οποία μπορεί να μας οδηγήσει προς την ακόμα αόρατη και ασύλληπτη μεταμόρφωση. Για να διαμορφώσουμε τις οδούς που θα συναντηθούν στην Οδό, πρέπει να απελευθερωθούμε από τις περιορισμένες εναλλακτικές στις οποίες μας εξαναγκάζει ο κόσμος της ηγεμονικής σκέψης και γνώσης. Έτσι, χρειάζεται να παγκοσμιοποιούμε και να απο-παγκοσμιοποιούμε ταυτόχρονα, να αναπτύσσουμε και να απο-αναπτύσσουμε, να ανοιγόμαστε και να κλεινόμαστε.


Ο προσανατολισμός «παγκοσμιοποίηση/απο-παγκοσμιοποίηση» σημαίνει πως αν χρειάζεται να πολλαπλασιάσουμε τις διαδικασίες πολιτισμικής επικοινωνίας και πλανητικοποίησης, αν χρειάζεται να εγκαθιδρύσουμε μια «Γη-πατρίδα», χρειάζεται επίσης να προωθήσουμε με απο-παγκοσμιοποιητικό τρόπο την διατροφή της εγγύτητας, τις βιοτεχνίες της εγγύτητας, το εμπόριο της εγγύτητας, την περιαστική γεωργία, τις τοπικές και περιφερειακές κοινότητες.


Ο προσανατολισμός «ανάπτυξη/απο-ανάπτυξη» σημαίνει πως χρειάζεται να αναπτύξουμε τις υπηρεσίες, την πράσινη ενέργεια, τις δημόσιες μεταφορές, την πληθυντική οικονομία που περιλαμβάνει την κοινωνική και αλληλέγγυα οικονομία, τη χωροταξία του εξανθρωπισμού των μεγαλουπόλεων, τις αγροτικές και κτηνοτροφικές βιολογικές φάρμες· αλλά πρέπει να απο-αναπτύξουμε τις καταναλωτικές δηλητηριάσεις, τη βιομηχανοποιημένη τροφή, την παραγωγή αναλώσιμων και μη επισκευάσιμων αντικειμένων, την κυκλοφορία με το αυτοκίνητο, τις οδικές μεταφορές (προς όφελος των σιδηροδρομικών μεταφορών).


Ο προσανατολισμός «άνοιγμα/κλείσιμο» σημαίνει πως ο σκοπός δεν είναι πια κυρίως το άνοιγμα στα υλικά αγαθά, στην αποτελεσματικότητα, στην αποδοτικότητα, στο μετρήσιμο· είναι επίσης η επιστροφή του καθενός στις εσωτερικές του ανάγκες, η μεγάλη επιστροφή στην εσωτερική ζωή και στο πρωτείο της κατανόησης του άλλου, στο πρωτείο της αγάπης και της φιλίας.


Δεν αρκεί πια να καταγγέλουμε. Τώρα χρειάζεται να εκφραστούμε. Δεν αρκεί πια να επισημαίνουμε τον επείγοντα χαρακτήρα της κατάστασης. Πρέπει και να ξέρουμε πια πως να ξεκινήσουμε με το να ορίζουμε τις οδούς που θα οδηγούσαν στην Οδό. Αυτό στο οποίο θα προσπαθήσουμε να συνεισφέρουμε. Για ποιους λόγους οφείλουμε να ελπίζουμε; Μπορούμε να διατυπώσουμε πέντε αρχές της ελπίδας.


1. H ανάδυση του απίθανου. Με αυτό τον τρόπο, δύο φορές η νικηφόρα αντίσταση της μικρής Αθήνας στην τρομερή περσική δύναμη, πριν από πέντε αιώνες, παρότι ήταν πολύ απίθανη, επέτρεψε τη γέννηση της δημοκρατίας και της φιλοσοφίας. Το ίδιο αναπάντεχη ήταν και η «κατάψυξη» της γερμανικής επίθεσης μπροστά στη Μόσχα το φθινόπωρο του 1941· έπειτα, απίθανη ήταν και η νικηφόρα αντεπίθεση του Ζούκοφ που ξεκίνησε στις 5 Δεκεμβρίου και την ακολούθησε η επίθεση στο Περλ Χάρμπορ που έβαλε και τις Ηνωμένες Πολιτείες στον παγκόσμιο πόλεμο.


2.Οι έμφυτες γενεσιουργές/δημιουργικές αρετές της ανθρωπότητας. Ό,τι συμβαίνει σε κάθε ενήλικο ανθρώπινο οργανισμό όπου τα βλαστοκύτταρα είναι εξοπλισμένα με πολλαπλές (πολυδύναμες) αλλά ανενεργές ικανότητες, χαρακτηριστικές των εμβρυϊκών κυττάρων, συμβαίνει και σε κάθε ανθρώπινο ον, σε κάθε ανθρώπινη κοινωνία με αναγεννητικές, γενεσιουργές, δημιουργικές αλλά εν υπνώσει ή ανεσταλμένες αρετές.


3. Οι αρετές της κρίσης. Μαζί με τις δυνάμεις της ύφεσης ή της διάλυσης ξυπνούν και οι γενεσιουργές δημιουργικές δυνάμεις, μέσα στην πλανητική κρίση της ανθρωπότητας.


4.Ο τρόπος με τον οποίο συνδυάζονται οι αρετές του κινδύνου: «Εκεί που αναπτύσσεται ο κίνδυνος, αναπτύσσεται και αυτό που μας λυτρώνει». Η έσχατη ευκαιρία είναι αξεχώριστη από τον έσχατο κίνδυνο.


5.Η πανάρχαια προσδοκία της ανθρωπότητας για την αρμονία (παράδεισος, κατόπιν ουτοπίες, ελευθεριακές/σοσιαλιστικές/κομουνιστικές ιδεολογίες, νεανικές επιθυμίες και επαναστάσεις της δεκαετίας του ’60). Αυτή η επιθυμία ξαναγεννιέται μέσα σε μια πληθώρα πρωτοβουλιών, πολλαπλών και διασκορπισμένων, που θα μπορέσουν να γεννήσουν μεταρρυθμιστικές οδούς, προορισμένες για να συναντηθούν σε μια καινούργια οδό.


Η ελπίδα είχε πεθάνει. Οι μεγαλύτερες γενιές είναι απογοητευμένες για τις διαψευσμένες τους ελπίδες. Η νέα γενιά στενοχωριέται που δεν έχει πια ένα σκοπό όπως η δική μας αντίσταση κατά τη διάρκεια του Δευτέρου Παγκοσμίου Πολέμου. Αλλά ο δικός μας σκοπός έφερε μέσα του και το αντίθετό του. Όπως έλεγε ο Βασίλι Γκροσμάν του Στάλινγκραντ, η μεγαλύτερη νίκη της ανθρωπότητας ήταν ταυτοχρόνως και η πιο μεγάλη της ήττα, αφού ο σταλινικός ολοκληρωτισμός έβγαινε νικητής. Η νίκη των δημοκρατιών επανεγκαθίστατο μαζί με την αποικιοκρατία τους. Σήμερα, ο σκοπός είναι αναμφίβολα έξοχος: πρόκειται για τη σωτηρία της ανθρωπότητας.


Η αληθινή ελπίδα γνωρίζει πως δεν είναι καθόλου βέβαιη. Είναι η ελπίδα όχι για τον καλύτερο κόσμο, αλλά για έναν κόσμο καλύτερο. Η απαρχή είναι μπροστά μας, έλεγε ο Χάιντεγκερ. Και η μεταμόρφωση θα ήταν πραγματικά μια νέα αρχή.


[Το παραπάνω κείμενο δημοσιεύθηκε στις 10/1/10 στη γαλλική εφημερίδα Le Monde. Μια συντομευμένη του μορφή δημοσιεύθηκε από το Θανάση Γιαλκέτση στις 11/4/10 στην Κυριακάτικη Ελευθεροτυπία.]


μετάφραση: Θανάσης Πολλάτος