Για το διαχωρισμό Κράτους-Εκκλησίας

[Δημοσιεύθηκε στην Ελευθεροτυπία στις 24/03/06]

Θεωρούμε μείζον ζήτημα της νεοελληνικής κοινωνίας το ρόλο που διαδραματίζει η εκκλησία στο δημόσιο βίο· με αφορμή μάλιστα τη συζήτηση που προκάλεσαν τα εκκλησιαστικά σκάνδαλα και τις νύξεις περί διαχωρισμού Εκκλησίας – Κράτους που διατυπώθηκαν, θα θέλαμε να τονίσουμε την σημασία και την επιτακτικότητα της εκκοσμίκευσης όχι μόνο του κράτους, αλλά και της δημόσιας ζωής γενικότερα. Σε αντίθεση με τα δυτικοευρωπαϊκά κράτη, παρατηρούμε πως στην Ελλάδα η παρουσία της εκκλησίας στο δημόσιο γίγνεσθαι είναι κυρίαρχη. Αυτή η κατάσταση είναι αποτέλεσμα της ιστορικής ιδιομορφίας της χώρας σε σύγκριση με την δυτική Ευρώπη: Στον ελληνικό χώρο, αντίθετα με τις διαφωτιστικές ιδέες που αναπτύχθηκαν στην Δύση, ήδη από τον ύστερο Μεσαίωνα, επικράτησε το βυζαντινό θεοκρατικό φαντασιακό. Πράγμα που σημαίνει ότι η εκκλησία στον ελλαδικό χώρο παρέμεινε βασικός θεσμός της δημόσιας ζωής και διοίκησης, αντί να περιοριστεί αυστηρά στην ιδιωτική σφαίρα -δηλαδή να γίνει η θρησκεία ζήτημα προσωπικής επιλογής, όπως έγινε στην Δύση με αποκορύφωμα τον Διαφωτισμό και την Γαλλική Επανάσταση. Χαρακτηριστικό δείγμα αυτής της κατάστασης είναι η κυριαρχία της εκκλησίας σε μια σειρά θεμάτων δημόσιας σφαίρας: αναγκαστική – υποχρεωτική προσευχή και η μονομερώς προσανατολισμένη διδασκαλία των θρησκευτικών στα σχολεία, η ανάρτηση εικόνων στα δημόσια κτήρια (πανεπιστήμια, δικαστήρια, δημόσιες υπηρεσίες κλπ.), θρησκευτική ορκωμοσία (κοινοβούλιο, δικαστήρια κ.λ.π), ακόμα και οι σκοταδιστικού χαρακτήρα επεμβάσεις με σκοπό την απαγόρευση πολιτισμικών εκδηλώσεων που δεν τυγχάνουν έγκριση των σύγχρονων ιεροεξεταστών (βλ. τις επιθέσεις λογοκρισίας, που εξαπέλυσε η Εκκλησία κατά του έργου του Τιερρύ ντε Κορντιέ στην έκθεση Outlook, όπως επίσης και κατά του αυστριακού κομίστα ή κατά συναυλιών «αντιχριστιανικών» συγκροτημάτων).

Τα παραδείγματα αυτά είναι ενδεικτικά της συγκαλυμμένης θεοκρατίας που επικρατεί. Χάρις σε αυτήν την κατάσταση η εκκλησία μπορεί και παρεμβαίνει σε ζητήματα ουσιωδώς πολιτικά, με αποτέλεσμα να διαχωρίζει τους, κατά το –«φωτισμένο» από την Αγία Τριάδα [σύμφωνα με την πρωμετοπίδα του κειμένου: «Εις το όνομα της Αγίας και Ομοουσίου και Αδιαιρέτου Τριάδος»]- Σύνταγμα «ίσους» πολίτες, σε πολίτες πρώτης και δεύτερης κατηγορίας. Αυτό ακριβώς συμβαίνει με το ζήτημα του γάμου των ομοφυλοφίλων, οι οποίοι, ενώ θα έπρεπε να έχουν το δικαίωμα πολιτικού γάμου –και ό,τι φυσικά αυτό συνεπάγεται από νομική άποψη (π.χ. επίδομα γάμου), όπως όλοι οι υπόλοιποι πολίτες του κράτους, εμποδίζονται από την εκκλησία, για λόγους καθαρά θρησκευτικούς-δογματικούς. Η άρνηση του δικαιώματος πολιτικού γάμου σε άτομα του ίδιου φύλου συνιστά κατάφορη παραβίαση, όχι μόνο του ελληνικού Συντάγματος (άρθρα 4, 5 και 13), αλλά και της Οικουμενικής Διακήρυξης των Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων (άρθρα 1, 2, 6, και 7), καθώς καταργεί τις θεμελιώδεις αρχές της ισότητας και ισονομίας. Δεν είναι τυχαίο άλλωστε ότι ο προκαθήμενος της ελληνικής εκκλησίας έχει ρητά μιλήσει εναντίον των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, στο αναστάσιμο κήρυγμα κήρυγμά του τού 2005: «Δεν το ανέχονται οι δυνάμεις του σκότους [το ότι η Ελλάδα είναι κατά 98% Ορθόδοξη] και θέλουν να το αποκεφαλίσουν, να ισοπεδόσουν τα πάντα διά της παγκοσμιοποίησης, αυτής της νέας θεότητας που έχει εμφανιστεί μαζί με την άλλη θεότητα που λέγεται Ανθρώπινα Δικαιώματα και χάριν αυτής της θεότητας θα πρέπει να περιστείλουμε τα δικά μας δικαιώματα». Απόψεις μισαλλόδοξες, ρατσιστικές, ξενοφοβικές, σωβινιστικές/εθνικιστικές και αντισημιτικές αναδύονται σε κάθε εκκλησιαστικό κήρυγμα.

Όλα τα παραπάνω δεν είναι παρά συμπτώματα της απουσίας σαφούς και ξεκάθαρου διαχωρισμού της θρησκείας από την πολιτεία, που χαρακτηρίζει τη νεοελληνική πραγματικότητα. Κάθε φιλελεύθερη όμως κοινωνία δεν μπορεί να υπάρξει παρά εγκαθιδρύοντας έναν ρητό και αυστηρό διαχωρισμό μεταξύ δημόσιας και ιδιωτικής σφαίρας, πράγμα, που περιλαμβάνει εξ’ ορισμού την απομάκρυνση της εκκλησίας από το δημόσιο χώρο, καθώς, τόσο τα θρησκευτικά ζητήματα και δόγματα, όσο και οι θεσμικές τους προεκτάσεις είναι θέματα καθαρά ιδιωτικής φύσεως. Όπως το κράτος δε δικαιούται να παρεμβαίνει στην ιδιωτική ζωή των πολιτών –πχ να καθορίζει το αν θα πιστεύουν ή όχι ή τι θα πιστεύουν, έτσι κι η εκκλησία δεν έχει κανένα δικαίωμα να εκφέρει απόψεις για δημόσια ζητήματα. Αν και ως ομάδα δημοκρατική είμαστε κατά των σύγχρονων φιλελεύθερων ολιγαρχιών, θεωρούμε τον άμεσο διαχωρισμό κράτους και εκκλησίας βασική συνθήκη για τη διαφύλαξη του πολιτικού φιλελευθερισμού, ο οποίος μας δίνει τη δυνατότητα ενασχόλησης με την πολιτική, με σκοπό την εγκαθίδρυση ενός δημοκρατικού πολιτεύματος –ενός πολιτεύματος δηλαδή, στο οποίο η πολιτική εξουσία βρίσκεται στα χέρια όλων των πολιτών και όχι των ολίγων, μέσω της αυτοπρόσωπης και διαρκούς συμμετοχής στη λήψη των αποφάσεων. Ένας τέτοιος διαχωρισμός, πρακτικά σημαίνει τη λήψη κάποιων μέτρων όπως: φορολόγηση της εκκλησιαστικής περιουσίας, κατάργηση του κρατικού μισθού στους κληρικούς (αν μη τι άλλο, η εκκλησία έχει τους πόρους να συντηρηθεί από μόνη της!), αφαίρεση όλων των θρησκευτικών συμβόλων από τους δημόσιους χώρους, κατάργηση της υποχρεωτικής προσευχής στα σχολεία, όπως και της προσυλητιστικού τύπου διδασκαλίας των θρησκευτικών και πάνω από όλα αναθεώρηση του συντάγματος, με σκοπό την εξάλειψη όλων των άρθρων, που παρέχουν έμμεση στήριξη στην νομιμοποίηση των παρεμβάσεων της εκκλησίας στο δημόσιο βίο.